Średni Lej

    Otwór ma ponad 10 m średnicy. Ściany leja są strome, w dolnej części przewieszone. Jedynie zbocze północno-wschodnie jest łagodne i niewysokie. W ścianie SW widać otwór dostępny zjazdem. Prowadzi on do krótkiego korytarzyka, który zakręca niebawem na lewo, stromo do góry i uchodzi wąskim wylotem 3 m wyżej, w ukośnej szczelinie. Dno leja, pokryte zwykle grubym płatem zlodowaciałego śniegu, opada stromo ku SW. Można dostać się pod korek śnieżny szczeliną brzeżną. Tam, w zawalisku zablokowanym pod podciętymi ścianami istnieje system ciasnych korytarzyków i kominków. Zaobserwowano niewielkie zmiany ich układu w okresie kilku lat. W strefie zawaliska, kilka metrów na SE od leja znajduje się Komórka przy Średnim Leju T.E-12.67.

     Studnia rozwinęła się w wapieniach cukrowatych anizyku (trias środkowy) wierchowej jednostki Ździarów (fałd Czerwonych Wierchów). Jest to jeden z trzech wielkich lejów krasowych znajdujących się w rejonie Kotlin. Przy dnie występuje strefa zawaliskowa. Namulisko tworzą bloki wapieni, wapieni dolomitycznych, granitoidów oraz gleba. W korytarzyku położonym w SW ścianie występuje żwir i piaszczysta glina.

    Wilgotność, temperatura i przewiew zależne są od warunków atmosferycznych. Lej jest oświetlony, przydenne partie zawaliskowe - miejscami ciemne. Dno pokrywa gruby płat zlodowaciałego śniegu (często o miąższości przekraczającej 10 m). Dawniej (jeszcze w latach siedemdziesiątych naszego wieku) zalegał on zwykle przez cały rok; obecnie coraz częściej dno latem jest prawie lub całkiem wolne od śniegu. W leju rozwijają się rośliny kwiatowe, paprocie, mchy, wątrobowce, glony oraz porosty. Faunę reprezentują owady i ślimaki.

Budowę geologiczną tego rejonu zbadała Grochocka-Rećko (1963), zaznaczyła też na fotografii okolicy otwór używając nazwy Średni Lej. Wójcik (1978c) wymienił go pod nazwą Śnieżny Lej, zamieścił też uwagę, że kształt swój zawdzięcza on wodom z topniejącego śniegu.

Lej znany był od dawna, jednak prawdopodobnie ze względu na swój charakter rzadko wzmiankowany w literaturze speleologicznej. Formy tego typu traktowano wyłącznie jako powierzchniowe i nie brano pod uwagę w rozważaniach o jaskiniach. W okresie 19-30 sierpnia 1959 r. grupa grotołazów zakopiańskich w składzie: S. Wójcik, D. Strelau i R. Sznuk zwiedziła lej i nadała mu nazwę Awen Górny. W sprawozdaniu z działalności Koła Zakopiańskiego KW S.Wójcik (1959-mat.arch.) zamieścił uwagę, że w awenie znajdował się „śnieg w formie dość dużej bryły”. Przypuszczano, że pod śniegiem jest otwór jaskini (informacja ustna Z. Wójcika).

Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ dokumentację leja sporządziła w dniu 22 sierpnia 1979 r. I. Luty przy współpracy Ł. Małachowskiego i M. Kropiwnickiej. Pomiary przeprowadzono busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 16 sierpnia 1981 r. przez Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty.

Grochocka-Rećko, K. 1963 (lokalizacja na fotografii obrazującej budowę geologiczną rejonu, pod nazwą Średni Lej); Wójcik, Z. 1978c (wzmianka o genezie); Borowiec, W. i in. 1977,1878 (dane morfometryczne pod nazwą „Śnieżna Studnia w Kotlinach” - prawdopodobnie dotyczy opisywanego obiektu); Luty, I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno wysokościowych otworu, bez nazwy); Gradziński, R. i in. 1985a (niektóre dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Luty, I. 1989a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie, dane historyczne); Siarzewski, W. 1994 (zjawiska lodowe); Jaskinie TPN 2000 (plan, przekrój i opis inwentarzowy).

Wójcik, S. 1959 - sprawozdanie (wzmianka o „znalezieniu” i nadaniu nazwy Awen Górny); Wójcik, S. - Inwentarz (wymienia).

Jerzy Grodzicki

Izabella Luty