Na prawym orograficznie zboczu Doliny Kościeliskiej, w Organach, w skałach nad niewyraźną percią trawersującą Organy powyżej Jaskini Zimnej. Otwór położony jest wśród turni, znajdujących się na południe od największej ściany Organów (z Oknem Zbójnickim Wyżnim) i poniżej niej.
Drogi dojścia
Idziemy dnem Doliny Kościeliskiej, następnie do góry szlakiem wyprowadzającym z południowego otworu Jaskini Mroźnej T.D-08.07. Od tego otworu nieznakowaną percią idziemy na prawo do góry, pod skałami, omijamy otwór Jaskini Zimnej, a następnie wznosimy się stromym żlebem. Mijamy odejście drogi do Jaskini Naciekowej i Szczeliny nad Zimną i tuż za żebrem skalnym skręcamy nieco na lewo do stromego żlebu. W miejscu, gdzie zaczyna się podejście do Jaskini Trójotworowej T.D-08.17, trawersujemy zbocze na prawo percią wiodącą do Jaskini Białej. Niebawem napotykamy pod skałką szeroką, płytką Dziurawa Kolebę. Dalej kilkaset metrów trawersujemy zbocze percią ku południowi, poniżej największej ściany Organów, aż do wybitnej przełączki. Stąd w dół pod skałami, następnie nieco na prawo do góry. W miejscu, gdzie skały się kończą, a perć trawersuje stromy, zalesiony stok, skręcamy z niej w lewo do góry, do otworu Okna w Zamczysku T.D-08.60. Wspinamy się łatwym progiem do jego górnego otworu. Powyżej tej imponującej formy, na półce skalnej w zakończeniu trawiastego upłazu widać otwór poszukiwanej jaskini. Dojść do niej można też od strony południowej: za Nyżą z Dzięglem wznosimy się percią ku północy na przełączkę, następnie trawersujemy żleb za nią i docieramy do trawiastego upłazu nad Oknem w Zamczysku, który prowadzi do otworu. Dojście i zwiedzanie łatwe.
Opis jaskini
Obszerny otwór położony jest w głębi niszy osłoniętej okapem nad półką skalną. Kilka metrów poniżej niego znajduje się mała, jednometrowa wnęka. Za otworem ciągnie się ku północy ładny korytarz do 3 m wysoki i ponad 1 metr szeroki, który niebawem skręca pod kątem prostym w prawo. Dalej, na lewo odgałęzia się od niego 6-metrowa, ślepa odnoga. Kilka metrów za nią (18,5 m od otworu) korytarz wznosi się, a następnie zwęża i obniża, przechodząc w ciasny, zamulony ciąg o długości 15 metrów.
Wracamy do otworu. Na początku korytarza, na prawo do góry wspinamy się pochyłym kominkiem (4 m). Wyprowadza on do krótkiego korytarzyka, uchodzącego w stropie korytarza głównego, zaraz za jego pierwszym zakrętem. Od ujścia kominka ku SW biegnie krótka, niezwykle wąska szczelina, zakończona małym oknem w ścianie turni.
Jaskinia została wymyta na szczelinie w wapieniach (malmu – wg Wójcika, 1966a lub triasu środkowego – wg Bac i Grochockiej, 1965) jednostki Organów (seria wierchowa, płaszczowina Czerwonych Wierchów). Zwoliński (1961), Wójcik (1966a) i Rudnicki (1967) uważali jaskinię za stary, podziemny przepływ Potoku Kościeliskiego. Dwaj ostatni autorzy przypisywali jej wiek plioceński, a Wójcik (1966a) zalicza ja do VIII piętra jaskiń tatrzańskich, wg własnego podziału piętrowego.
Ściany jaskini są, myte, pokrywa je mleko wapienne, spotyka się też niewielkie stalaktyty i stalagmity. Namulisko tworzy glina jaskiniowa z domieszką gruzu wapiennego, w bocznym korytarzyku oraz przed końcem jaskini znaleziono kości, w tym kości nietoperzy oraz kości długie dużego zwierzęcia. Wójcik (1960b, 1966a) podaje, że w podrzędnie występujących osadach allochtonicznych znajdują się wapienie, dolomity i piaskowce triasu, margle albu, granity, gnejsy, kwarc oraz kości. Materiał jest dobrze wysortowany, w drobnych frakcjach przeważa kwarc.
Jaskinia jest wilgotna – ze stropu kapie woda, a w końcowej części korytarza na glinie tworzą się kałuże. Światło odbite sięga kilkanaście metrów w głąb korytarza. Przewiewu nie wyczuwa się.
W otworze występuje skąpa roślinność zielona oraz mchy, porosty i glony.
W namulisku bocznej odnogi znaleziono kości niedźwiedzia brunatnego oraz sarny lub kozicy (Kowalski 1953a). Badania fauny prowadzone przez Kowalskiego (1955a) wykazały obecność w jaskini następujących owadów: Meta menardi(Latr.), Scoliopteryx libatrix(L.), Theobaldia alascaënsis(Ludlow), Culex pipiens(L.), Eccoptomera emarginata(Loew), Lithobius mutabilis(Koch). W jaskini spotyka się też nietoperze.
Historia
Historia badań
Uwagi o genezie przedstawili S. Zwoliński (1961), Z. Wójcik (1966a) i J. Rudnicki (1967) – ci dwaj ostatni autorzy wypowiedzieli się także na temat wieku groty. Osady badał Z. Wójcik (1960b, 1966a) – ich próby są przechowywane w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, a M. Bac i K. Grochocka (1965) badały budowę geologiczną okolic Zamczyska.
Historia eksploracji
Wstępną część jaskini zwiedził w 1885 r. J.G. Pawlikowski (w 1987 r. opublikował jej opis). Latem 1934 r. S. Zwoliński wraz z J. Zahorskim spenetrowali ją do końca oraz sporządzili plan (brudnopis znajduje się w archiwum Zwolińskich – został opublikowany w 1993 r.). Cały ten zespół krasowy, obejmujący dwie jaskinie i okno skalne nazwali Zamczyskiem. W odniesieniu do niżej położonego obiektu stosowali też nazwy „Dolna Grota w Zamczysku” i „Zamczysko Niżnie”. W 1934 r. Zwoliński podał opis jaskini jako nowo odkrytej.
Historia dokumentacji
Kowalski (1953a) sporządził opis inwentarzowy i plan datowany na 30 sierpnia 1951 r. W trakcie inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ lokalizację jaskini ciągiem azymutalno-taśmowym wykonał w dniu 8 sierpnia 1975 r. J. Grodzicki przy współpracy M. Kropiwnickiej, M. Małek i E. Winiarskiego. Obserwacje terenowe uzupełniła w lecie 1993 r. I. Luty, wykonała też fotografie otworu. Jesienią 2008 r. I. Luty wykonała nową dokumentację jaskini przy współpracy P. Burkackiego i M. Machulaka. Pomiary wykonano busolą Suunto i taśmą parcianą. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty.
Bibliografia
Pawlikowski, J.G. 1887 (opis wstępnych partii); Zwoliński, S. 1934 (opis jaskini jako nowo odkrytej); Kowalski, K. 1953a (plan i opis inwentarzowy); Kowalski, K. 1955a (fauna); Wójcik, Z. 1959b (formy korozyjne); Wójcik, Z. 1960b (osady); Zwoliński, S. 1961 (uwagi o genezie); Bac, M., Grochocka, K. 1965 (lokalizacja na mapie geologicznej); Wójcik, Z. 1966a (osady, geneza, wiek, niektóre dane morfometryczne); Rudnicki, J. 1967 (geneza, wiek, lokalizacja na mapie Organów); TATRY POLSKIE 1984 (błędna lokalizacja na mapie 1:10 000); Gradziński, R. i in. 1985 a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie); Zwoliński, S. 1993 (opis położenia i jaskini, plan oraz eksploracja); Jaskinie TPN, 1993b (plan i opis inwentarzowy).
Źródła
[Siarzewski, W., Zwolińska, Z.] 1986 (brudnopis planu, szkic terenowo-pomiarowy).
Opracowali
Jerzy Grodzicki
Izabella Luty
