Numer inwentarzowy: T.D-09.01
Inne nazwy: Wielka Upłaziańska
Gmina: Kościelisko (gm. wiejska); tatrzański; małopolskie
Właściciel terenu: Skarb Państwa
Zarządca: Tatrzański Park Narodowy
Wysokość otworu: 1350 m n.p.m.
Wystawa otworu: NNW
WGS84: N49.239410, E19.881210
WGS84: N49d 14.3646m, E19d 52.8726m
WGS84: N49d 14m 21.9s, E19d 52m 52.4s
UTM: Easting 418563, Northing 5454673, Zone 34
Na prawym orograficznie zboczu Doliny Kościeliskiej, w lewym orograficznie zboczu górnej części Żlebu pod Wysranki.
Drogi dojścia
Z Polany Upłaz idziemy percią prowadzącą do północno-wschodniego otworu Jaskini Czarnej. Przechodzi ona obok źródełka w żlebie i wiedzie zboczem pod skały. Otwór jest położony w pobliżu miejsca, w którym perć wznosi się na próg, kilka metrów na lewo od ścieżki, pod ścianą. Dojście bez trudności, zwiedzanie uciążliwe (ciasno).
Opis jaskini
Długi na około 7 metrów, pochyły otwór jest rozdzielony obniżeniem okapu i niewielkim prożkiem w dnie na dwie części: południowo-zachodnia ma około 0,5 m wysokości i około 2 m szerokości, a południowo-wschodnia, stanowiąca główne wejście jest bardziej obszerna i ma około 1 m wysokości. Za niską (SW) częścią otworu znajduje się komora o wymiarach 5x1,5 m. Główne wejście wiedzie do obszernej sali (około 9x5 m) o pochyłym dnie. Komora i sala jest połączona ciasnym przełazem o długości 2 metrów.
Z sali wchodzimy do ciasnego, 15-metrowej długości korytarza, opadającego zgodnie z upadem spągowej powierzchni ławicy wapienia, tworzącej strop. W korytarzu pokonujemy w dół 1,3-metrowy prożek oraz liczne zaciski. Od niewielkiego rozszerzenia korytarza odgałęzia się na prawo do góry szczelina, zakończona zawaliskiem. Główny korytarz prowadzi do niskiej, pochyłej komory końcowej, z której na prawo wiedzie około 5-metrowy, ciasny korytarzyk zamulony na końcu.
Jaskinia rozwinęła się w wapieniach malmu jednostki Organów (seria wierchowa, płaszczowina Czerwonych Wierchów). Stanowi ona prawdopodobnie fragment systemu Jaskini Czarnej. Według Kujata (1979) znajduje się ona na poziomie Sali Świętego Bernarda lecz nie na przedłużeniu głównego ciągu Jaskini Czarnej. Myte ściany jaskini pokrywa mleko wapienne, występują też drobne stalaktyty, stalagmity oraz nacieki grzybkowe. Namulisko stanowi rumosz wapienny i glina, przy otworze występuje gleba.
Jaskinia jest wilgotna. Światło sięga około 10 metrów od otworu, wyczuwa się wyraźny przewiew z głębi jaskini.
Roślinność zielona rozwija się w sali wstępnej i sąsiadującej z nią komorze, na ścianach widać porosty. Obserwowano owady troglokseniczne (m.in. chruściki i motyle Triphosa dubitata).
Historia
Historia eksploracji
Otwór jaskini już w latach trzydziestych XX w. zainteresował S. Zwolińskiego i jego towarzyszy - grota była wówczas całkowicie zamknięta stożkiem usypiskowym opadającym od podstawy ściany. W 1965 r. J. Grodzicki, J. Rudnicki i E. Winiarski rozpoczęli odkopywanie otworu, usuwając część stożka o miąższości 2 metry i odsłaniając otwór. W późniejszych latach prace te kontynuowali grotołazi z Warszawy i Zakopanego w czasie kursów szkoleniowych i prac poszukiwawczych. Odkopywane odcinki korytarzy przeplatały się z nie zasypanymi fragmentami jaskini. Prace te relacjonowane były przez Kropiwnicką (1970), Rutkowskiego (1970), Baryłę (1988b) i innych.
Historia dokumentacji
Kujat (1979) opublikował plan jaskini, oparty na pomiarach W.W. Wiśniewskiego i własnych, zestawiony z planem północnej części Jaskini Czarnej (Sala Świętego Bernarda i Próg Latających Want).
W trakcie inwentaryzacji jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ w dniu 13 sierpnia 1977 r. pomiary wykonał A. Szabunio przy współpracy Z. Krassowskiej, a 15 sierpnia 1993 r. I. Luty wraz z E. Szczęsny zebrała obserwacje terenowe i uzupełniła plan. Pomiary wykonano taśmą parcianą i busolą geologiczną Meridian. Fotografię otworu wykonała I. Luty. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracował A. Szabunio, a uzupełniła go I. Luty.
Bibliografia
Kropiwnicka, M. 1970 (postępy prac eksploracyjnych); Rutkowski, M. 1970 (postępy prac); Kujat, R. 1979 (plan, sytuacja w stosunku do Jaskini Czarnej); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10 000); Gradziński, R. i in. 1985a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie); Baryła, J. 1988b (postępy prac); Zwoliński, S. 1993 (wzmianka z 1932 r., położenie otworu bez nazwy); Jaskinie TPN 1993b (plan, przekrój i opis inwentarzowy).
Źródła
(brak informacji o źródłach)
Opracowali
Jerzy Grodzicki
Izabella Luty