Jaskinia Mała Zaruskiego

    Otwór jest obszerny, ma 3 m szerokości i 4,5 m wysokości. Za nim prowadzi stromo do góry wysoki korytarz (komora). Po 6 m staje się on prawie poziomy, lecz niższy i węższy. Kilka metrów dalej następuje gwałtowne zwężenie korytarza, za którym można przecisnąć się jeszcze 1,5 m, do zakończenia szczeliny.

    Schronisko powstało w wapieniach malmu wierchowej jednostki Organów (fałd Czerwonych Wierchów) na szczelinie 101°/68°S. Ściany i strop są zwietrzałe. Na północnej, pochylonej ścianie rozwinęły się rynienki krasowe. Namulisko stanowi rumosz wapienny i duże wanty oberwane ze stropu, a także odchody kozic. Do zwężenia korytarza występuje też gleba.

    Wilgotność i przewiew zależą od warunków atmosferycznych. Światło dociera do końca.

    Roślinność kwiatowa rozwija się bujnie do 6 m od okapu otworu, dalej reprezentowana jest skromniej. W całym schronisku występują mchy, wątrobowce i porosty. Faunę reprezentują owady i ślimaki. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych obserwowano wielokrotnie, że nocuje tu duże stado kozic (34-42 sztuki), wypasające się zwykle w okolicach Wielkiej Turni i w Kotlinach. Później kozice zniknęły stąd, a w 1998 r. w schronisku znaleziono odzież i inne ślady biwakowania pozostawione prawdopodobnie przez kłusowników.

Schronisko mogło być znane M. Zaruskiemu, który przeszukiwał te okolice w 1912 r. podczas akcji TOPR po A. Szystowską. Mniejsze groty pomijał on jednak w swoich opisach, „gdyż nie przedstawiają one większego interesu” (Zaruski 1923). W dniu 8 lipca 1959 r. schronisko zwiedzili grotołazi zakopiańscy (członkowie Koła Zakopiańskiego KW): W.Habil, M. Kruczek i S.Wójcik. w sprawozdaniu z tej akcji, uważanej przez nich za odkrywczą, S. Wójcik podał, że odkrywcy nadali nowemu obiektowi nazwę Jaskinia Mała Zaruskiego. Pod taką nazwą wzmiankę o odkryciu zamieścił [Krygowski] x.y. (1961). Natomiast Habil (1961) opublikował opis położenia i groty, wraz ze szkicem sytuacyjnym, pod nazwą Złomiska. Nieco później używano też nazwy Jaskinia Kozia, ze względu na częste przebywanie w niej kozic (informacja ustna Z. Wójcika).

Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ dokumentację schroniska oraz pomiary sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu metodą ciągu busolowego sporządziła w dniu 15 sierpnia 1979 r. I. Luty przy współpracy J. Miastkowskiego. Pomiary przeprowadzono za pomocą busoli geologicznej Meridian i taśmy parcianej. Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 16 sierpnia 1981 r. przez Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty.

[Krygowski, W.] x.y. 1961 (wzmianka o „odkryciu” pod nazwą Mała Zaruskiego); Habil,W. 1961 (opis i szkic położenia oraz jaskini pod nazwą Złomiska); Wójcik, Z. 1966a (niektóre dane morfometryczne, błędna lokalizacja na mapkach, prawdopodobnie jako Łomiska lub Dziura nad Strzelistą); Wójcik, Z. 1968 (lokalizacja na mapce prawdopodobnie jako Łomiska lub Dziura nad Strzelistą); Borowiec, W. i in. 1977,1878 (dane morfometryczne, prawdopodobnie występuje w spisie dwukrotnie: jako Złomiska i Dziura nad Strzelistą); Luty, I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno wysokościowych); Gradziński, R. i in. 1985a (dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie; prawdopodobnie występuje w spisie dwukrotnie: jako Złomiska i Dziura nad Strzelistą); Luty, I. 1988 (nowe dane morfometryczne, lokalizacja na mapie i szkicu ściany, dane historyczne); Jaskinie TPN 2000 (plan, przekrój i opis inwentarzowy).

Wójcik, S. 1959 - sprawozdanie (wzmianka o odkryciu pod nazwą Jaskinia Mała Zaruskiego); Wójcik, S. - Inwentarz (wymienia pod nazwą Łomiska).

Jerzy Grodzicki

Izabella Luty