Numer inwentarzowy: T.E-12.37
Inne nazwy: Dziura Nad Awenem Górnym
Gmina: Kościelisko (gmina wiejska); tatrzański; małopolskie
Właściciel terenu: Skarb Państwa
Zarządca: Tatrzański Park Narodowy
Wysokość otworu: 1890 m n.p.m.
Wystawa otworu: ku górze
WGS84: N49.239836, E19.921191
WGS84: N49d 14.3902m, E19d 55.2715m
WGS84: N49d 14m 23.4s, E19d 55m 16.3s
UTM: Easting 421473, Northing 5454678, Zone 34
W lewym (or.) zboczu Doliny Małej Łąki, w północno-wschodnim zboczu Małołączniaka, nad Kotlinami.
Drogi dojścia
Żółto znakowanym szlakiem podchodzimy Doliną Małej Łąki, następnie skręcamy na prawo, do Niżniej Świstówki i wyraźną, nieznakowaną ścieżką docieramy przez bulę i Przechód wiodący ukośną płytą nad próg, do Wyżniej Świstówki. Perć wiedzie stąd na prawo (ku W) do góry, pod ściany, do otworu Jaskini Śnieżnej T.E-13.01 i dalej żlebem wznoszącym się nieco na S od tego otworu, do Kotlin. Z buli ograniczającej Kotliny od E trawersujemy niewyraźną percią ponad 300 m ku WSW, aż do otworu Jaskini nad Kotlinami T.E-12.06, oznaczonego widoczną z daleka tyczką i dalej kilkadziesiąt metrów ku NW, w kierunku Wielkiej Turni. Następnie odgałęzieniem perci idziemy stromo do góry (około 40 m), do widocznych z daleka ścian leja. Dojście i zwiedzanie łatwe.
Opis jaskini
Otwór ma około 20 m średnicy. Jego zbocza od strony zachodniej są strome i wysokie, od wschodu - łagodne i niskie. Pod zachodnią ścianą, podciętą przy dnie można wejść do kilkumetrowego korytarzyka powstałego przez wykopanie namuliska.
Lej rozwinął się w wapieniach i dolomitach cukrowatych anizyku (trias środkowy) wierchowej jednostki Ździarów (fałd Czerwonych Wierchów). Jest to najwyżej położony z trzech wielkich lejów krasowych znajdujących się w rejonie Kotlin. Namulisko stanowi rumosz wapienny i dolomityczny z domieszką skał krystalicznych i gliny oraz gleba.
Wilgotność, temperatura i przewiew zależne są od warunków atmosferycznych. Lej jest oświetlony, jedynie końcowa część korytarzyka w namulisku jest ciemna. Dno pokrywa do późnego lata gruby płat zlodowaciałego śniegu. Wytapia się on znacznie częściej i szybciej niż podobne płaty w Dolnym i Średnim Leju.
Na zboczach i dnie leja rozwijają się rośliny kwiatowe, paprocie, mchy, glony oraz porosty. Faunę reprezentują owady i ślimaki.
Historia
Historia eksploracji
Lej znany był od dawna, jednak prawdopodobnie ze względu na swój charakter, rzadko wzmiankowany w literaturze speleologicznej. W okresie 19-30 sierpnia 1959 r. grupa grotołazów zakopiańskich w składzie: S. Wójcik, D. Strelau i R. Sznuk zwiedziła go i nazwała Dziurą nad Awenem Górnym. W sprawozdaniu z działalności Koła Zakopiańskiego KW S.Wójcik (1959 - mat.arch.) zapisał ten fakt. Nie odnotowano wtedy, w przeciwieństwie do pozostałych lejów, obecności płata śnieżnego na dnie. Budowę geologiczną tego rejonu zbadała Grochocka-Rećko (1963), zaznaczyła też na fotografii okolicy otwór, nazywając go Górnym Lejem. Według przekazów ustnych, w latach sześćdziesiątych naszego wieku dno leja próbowali rozkopywać grotołazi krakowscy, a w początku lat siedemdziesiątych prace kontynuował P. Podobiński (SW PTTK). Ślady tych prac zatarł czas. W 1986 r. intensywną eksplorację w nadziei odkrycia połączenia z górnymi partiami Jaskini Wielkiej Śnieżnej prowadzili grotołazi wrocławscy. Korytarzyk pod zachodnią ścianą leja jest pozostałością ich eksploracji.
Historia dokumentacji
Dokumentację leja sporządziła podczas obozu SW-WAKS I. Luty przy współpracy M. Szafirskiego w dniu 30 lipca 1986 r. Pomiary przeprowadzono busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 16 sierpnia 1981 r. przez Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty
Bibliografia
Grochocka-Rećko, K. 1963 (lokalizacja na fotografii obrazującej budowę geologiczną rejonu, pod nazwą Górny Lej); Borowiec, W. i in. 1977,1878 (niektóre dane morfometryczne pod nr. 251 - „bez nazwy” - może dotyczyć opisywanego obiektu); Luty, I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno-wysokościowych otworu, bez nazwy); Gradziński, R. i in. 1985a (niektóre dane morfometryczne pod nr. 251 - „bez nazwy”, orientacyjna lokalizacja na mapie - może dotyczyć opisywanego obiektu); Luty, I. 1989a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie, dane historyczne); Jaskinie TPN 2000 (plan i opis inwentarzowy).
Źródła
Wójcik, S. 1959 - sprawozdanie (wzmianka o „znalezieniu” i nadaniu nazwy Dziura nad Awenem Górnym); Wójcik, S. - Inwentarz (wymienia).
Opracowali
Jerzy Grodzicki
Izabella Luty
