Numer inwentarzowy: T.E-11.27
Gmina: Kościelisko (gm. wiejska); tatrzański; małopolskie
Właściciel terenu: Skarb Państwa
Zarządca: Tatrzański Park Narodowy
Wysokość otworu: 1644 m n.p.m.
Wystawa otworu: NE
WGS84: N49.240628, E19.900368
WGS84: N49d 14.4377m, E19d 54.0221m
WGS84: N49d 14m 26.3s, E19d 54m 01.3s
UTM: Easting 419959, Northing 5454788, Zone 34
Dolina Miętusia, Wielka Świstówka, w Twardych Spadach, w ścianie pomiędzy II a III wybitną półką (licząc od góry). Otwór jest widoczny z daleka we wgłębieniu depresji, którą tworzą Twarde Spady między Twardą Ścianą a Kazalnicą Miętusią - mniej więcej w połowie progu pomiędzy półkami - w postaci ciemnej, wysokiej, ukośnej szczeliny. Na prawo od otworu oraz (będącego jego kontynuacją) szczelinowatego, ciemnego komina opadającego na trawy zachodu, widoczna jest jeszcze większą szczelina, w której znajduje się otwór Zielonych Kominów (T.E - 11.14).
Drogi dojścia
Idziemy jak do Kruchej Szczeliny (T.E - 11.26), Doliną Miętusią przez Dziurawe i kociołek za Dziurawymi Turniczkami, na IV półkę. Od otworu Kruchej Szczeliny wspinamy się przez próg na III półkę - jak do Zielonych Kominów (T.E - 11.14) - wydostając się na szeroki, porośnięty roślinnością zachód. Wzdłuż wymytego w nim koryta podchodzimy pod ścianę, spiętrzającą się w rejonie wspomnianego już komina, rozwiniętego na tektonicznej szczelinie (nie mylić z położonymi bardziej w prawo Zielonymi Kominami). Wchodzimy w ścianę na skały żeberka, ograniczającego komin od lewej i wspinamy się do stopni, tworzących wygodny trawers prowadzący do wnętrza komina. Dalej kominem w górę (V-) do zwężenia szczeliny. Stąd idziemy w lewo, w górę po trawkach półki pod mały prożek u obszernego i wysokiego wejścia do Dolnej Nyży. Dojście o trudnościach V-, zwiedzanie trudne (miejsce V-, A0), konieczny sprzęt wspinaczkowy.
Opis jaskini
Jaskinię stanowi komin, ciągnący się w górę. Jest ona dwuczęściowa. Dolną część tworzy płytka, wilgotna nyża nad trawiastą półką, nakryta zaklinowanymi 6 m wyżej blokami skalnymi (Dolna Nyża). Ponad te bloki wspinamy się porośniętą glonami ścianą nyży (V-, A0 - 1 hak, ślisko). Platforma z want stanowi dno właściwego, zagłębiającego się w ściany komina. Występuje tu nieco nacieków grzybkowych. Dalej wspinamy się zrazu szerszym, stromym kominem. Na jego pochylonej ścianie wymyte są żłobki krasowe. Są w nim kolejne spiętrzenia (8 i 5 m) rozdzielone niewielkimi półkami. Wyżej komin zwęża się w szczelinę, która w głębi stanowi kominek oddzielony w swej najwyższej części przewężeniem od głównego komina. W górnej części tego komina są dwie małe i stromo nachylone półeczki pokryte piargiem. Ku górze szczelina zamyka się ostatecznie. Trudności: ponad platformą III, w najwyższej części zapieraczką.
Jaskinia powstała przez rozmycie przez wodę pęknięcia tektonicznego. Rozwinięta jest w obrębie wapieni malmo-neokomu jednostki Ździarów (seria wierchowa, fałd Czerwonych Wierchów). Namulisko w Dolnej Nyży stanowi gleba z rumoszem, w kominie niewielkie ilości rumoszu i zaklinowane w szczelinie wanty “dna”.
Dolna Nyża jest bardzo wilgotna, komin wilgotny. Woda obficie kapie ze stropu. Przewiew nie występuje. Mikroklimat o charakterze jaskiniowym ma górna część jaskini - od platformy z bloków. Cała Dolna Nyża jest jasna, w kominie światło sięga do półki nad 8 m progiem.
W Nyży obfita roślinność występuje na dnie i ścianach (rośliny kwiatowe, mchy, paprocie, glony), wyżej natomiast brak roślin. Na dużej wancie stojącej na platformie pod ścianą komina znaleziono ptasie gniazdo. Przy końcu jaskini występują liczne ćmy i muchy komarokształtne.
Historia
Historia eksploracji
Jaskinia w literaturze nie wzmiankowana do czasu prac inwentaryzacyjnych OW PTPNoZ. Dolna Nyża została odkryta wcześniej - w ścianie tkwi tu stary hak. Według informacji Z. Glanowskiego jest on pozostałością po poszukiwaniach prowadzonych w sierpniu 1971 r. przez Speleoklub Warszawski PTTK. W nyży znajdowało się pośrednie stanowisko podczas zjazdu z II na III półkę Twardych Spadów. Zjeżdżali Z. Glanowski (Speleoklub Warszawski) i P. Podobiński (Koło Jaskinioznawcze PTTK - Zakopane), nie dostrzegając prawdopodobnie, a na pewno nie eksplorując komina nad platformą z want. Dokumentacją tych poszukiwań są archiwalne zdjęcia M. Rutkowskiego i Ch. Parmy z początków lat siedemdziesiątych z zaznaczoną nyżą i trasą zjazdu (autorzy zdjęć wymieniali wówczas informacje o wynikach eksploracji tego rejonu). Ch. Parma zaopatrzył otwór nyży komentarzem “bez nazwy - komin ponad 10 m”. Przez Twarde Spady wiedzie, przypuszczalnie w okolicach Dolnej Nyży, droga J. Danysza (koniec lat pięćdziesiątych - początek lat sześćdziesiątych). Dokładny jej przebieg wraz z późniejszymi wariantami jest dziś trudny do ustalenia. Nawet, jeżeli odkrycie Nyży (która osobno nie może być uznana za jaskinię) nastąpiło wcześniej, prawdopodobnie nie eksplorowano komina. Jest on w zasadzie z nyży niemal niewidoczny, przesłonięty wantami. Świadczy o tym również brak nad platformą haków lub pętli zjazdowych, które w warunkach jaskiniowych powinny się zachować. Nie znaleziono też jakichkolwiek innych śladów pobytu człowieka w kominie.
Historia dokumentacji
W ramach prac inwentaryzacyjnych OW PTPNoZ do Dolnej Nyży, a następnie na platformę z want dotarli 15 sierpnia 1979 r. A. Gruza i R.M. Kardaś. W ten sposób przypuszczalnie dokonano odkrycia górnej części jaskini. Jej eksplorację kontynuowali w dniu 17 sierpnia 1979 r. R.M. Kardaś i A. Wawrzyszczuk. Wykonali oni dokumentację i pomiary lokalizacyjne (w dowiązaniu do Zielonych Kominów). Pomiary wykonano przy pomocy busoli geologicznej Meridian, klinometru Freiberg i taśmy parcianej. Zaktualizował R.M. Kardaś (2009 r.).
Plan opracował R.M. Kardaś.
Bibliografia
Kardaś, R.M. 1980a (informacje o eksploracji, dane morfometryczne, położenie); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie); Kardaś, R.M. 1985f (dane morfometryczne, historia eksploracji, lokalizacja); Kardaś, R.M. 1989 (lokalizacja, dane morfometryczne); Jaskinie TPN 1996 (plan, przekrój, opis inwentarzowy).
Źródła
Rutkowski, M., ... (lokalizacja na fotografii z zaznaczoną trasą zjazdu z 1971 r); Parma, Ch., ... (lokalizacja na fotografii jw.).
Opracowali
Jerzy Grodzicki
Rafał M. Kardaś
