Numer inwentarzowy: T.E-12.09
Inne nazwy: Niżni Lej, Awen Dolny
Gmina: Kościelisko (gmina wiejska); tatrzański; małopolskie
Właściciel terenu: Skarb Państwa
Zarządca: Tatrzański Park Narodowy
Wysokość otworu: 1763 m n.p.m.
Wystawa otworu: ku górze
WGS84: N49.239999, E19.924208
WGS84: N49d 14.3999m, E19d 55.4525m
WGS84: N49d 14m 24.0s, E19d 55m 27.1s
UTM: Easting 421693, Northing 5454693, Zone 34
W lewym (or.) zboczu Doliny Małej Łąki, w Kotlinach, nad ścianami opadającymi ku N, do Niżniej Świstówki
Drogi dojścia
Żółto znakowanym szlakiem podchodzimy Doliną Małej Łąki, następnie skręcamy na prawo, do Niżniej Świstówki i wyraźną, nieznakowaną ścieżką docieramy przez bulę i Przechód wiodący ukośną płytą nad próg, do Wyżniej Świstówki. Perć wiedzie stąd na prawo (ku W) do góry, pod ściany, do otworu Jaskini Śnieżnej T.E-13.01 i dalej żlebem wznoszącym się nieco na S od tego otworu, do Kotlin. Z buli ograniczającej Kotliny od E idziemy ponad 100 m w kierunku szczytu Wielkiej Turni, aż do wyraźnego koryta ciągnącego się od otworu Jaskini nad Kotlinami T.E-12.06 ku NE. Schodzimy tym korytem do leja z granitowymi głazami; stąd w dół (około 120 m), nad najniższą płaśń. W jej ograniczeniu znajduje się Dolny Lej. Otwór jest niewidoczny z góry. Dojście i zwiedzanie bez trudności.
Opis jaskini
Otwór ma kształt koła o średnicy około 16 m. Północny skraj otworu tworzy pionowa ścianka o maksymalnej wysokości 12,3 m; jego południowe ograniczenie jest znacznie niższe, buduje je wał pokryty gruzem wapiennym i glebą.
Lej rozwinął się w wapieniach robaczkowych triasu środkowego wierchowej jednostki Ździarów (fałd Czerwonych Wierchów). Jest to jeden z trzech dużych lejów krasowych znajdujących się w rejonie Kotlin. Namulisko tworzy gruz wapienny i gleba.
Lej jest oświetlony. Wilgotność temperatura i przewiew zależne są od warunków atmosferycznych. Dno pokrywa płat zlodowaciałego śniegu. Dawniej (w latach siedemdziesiątych) zalegał on często przez cały rok lub do późnego lata; obecnie latem coraz częściej dno jest wolne od śniegu. W leju rozwijają się rośliny kwiatowe, paprocie, mchy, wątrobowce oraz porosty.
Historia
Historia eksploracji
Lej znany był od dawna. W okresie 19-30 sierpnia 1959 r. grupa grotołazów zakopiańskich niezależna od STJ w składzie: S. Wójcik, D. Strelau i R. Sznuk zwiedziła go i nadała nazwę Awen Dolny. Wójcik (1959 - mat.arch.) zamieścił uwagę, że w leju znajdował się „śnieg w formie dość dużej bryły”. Przypuszczano, że pod śniegiem jest otwór jaskini (informacja ustna Z. Wójcika). Budowę geologiczną tego rejonu badała Grochocka-Rećko (1963), zaznaczyła też otwór na fotografii.
Historia dokumentacji
Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich OW PTPNoZ dokumentację leja sporządziła w dniu 28 sierpnia 1979 r. I. Luty przy współpracy H. Hercman, M. Lasoty i Ł. Małachowskiego. Pomiary wykonano busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Dane sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu podano na podstawie pomiarów wykonanych w dniu 16 sierpnia 1981 r. Zespół Koła Naukowego Geodetów Górniczych AGH pod kierownictwem W. Borowca. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty.
Bibliografia
Wójcik, S. 1962 (wzmianka o występowaniu śniegu); Grochocka-Rećko, K. 1963 (lokalizacja na fotografii obrazującej budowę geologiczną rejonu, pod nazwą Dolny Lej); Borowiec, W. i in. 1977,1878 (podają orientacyjna wysokość bezwzględną); Zembrzuski, J. 1979 (limit osobowejść); Luty, I. 1982b (informacja o pomiarach sytuacyjno-wysokościowych otworu, bez nazwy); Gradziński, R. i in. 1985a (niektóre dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Luty, I. 1989a (dane morfometryczne, lokalizacja na mapie, dane historyczne); Jaskinie TPN 2000 (plan, przekrój i opis inwentarzowy).
Źródła
Wójcik, S. 1959 - sprawozdanie (wzmianka o zwiedzaniu i nadaniu nazwy Awen Dolny); Wójcik, S. - Inwentarz (wymienia pod nazwą Niżni Lej, fotografia południowej ściany).
Opracowali
Jerzy Grodzicki
Izabella Luty
