Zbójecka Dziura

Informacje ogólne

Numer inwentarzowy: T.D-04.01
Inne nazwy: Zbójnicka Dziura, Jaskinia Nad Zawiesistą, Olejarnia
Gmina: Kościelisko (gm. wiejska); tatrzański; małopolskie
Właściciel terenu: Skarb Państwa
Zarządca: Tatrzański Park Narodowy
Wysokość otworu: 1143 m n.p.m.
Wystawa otworu: SE

Dane morfometryczne

Długość: 100.0 m
Deniwelacja: 9.0 m (-9.0m)

Współrzędne geograficzne

WGS84: N49.247769, E19.811731
WGS84: N49d 14.8661m, E19d 48.7039m
WGS84: N49d 14m 52.0s, E19d 48m 42.2s
UTM: Easting 413520, Northing 5455679, Zone 34

Lokalizacja otworu

jaskinia leży na lewym zboczu Doliny Chochołowskiej, w skale zwanej Olejarnia .

Dokumentacja graficzna

Drogi dojścia

Opis wg Kowalskiego (1953a.” Gdy droga idąca od ujścia w głąb doliny przechodzi przed skałami Wyżniej Bramy Chochołowskiej na prawy brzeg potoku, my idziemy lewym brzegiem do podnóża skał. Następnie wznosimy się wzdłuż skał na ich szczyt, skąd obniżamy się podciętym od dołu żłobkiem kilkanaście metrów. Napotykamy tu prowadzący w lewo zachodzik skalny, którym dochodzimy do wylotu jaskini. Dojście łatwe, zwiedzanie również nie nastręcza trudności. "

Opis jaskini

Wg. Kowalskiego (1953a): "Otwór znajduje się wśród turni, dostępny z boku wąską półką skalną. Tuż przy nim uchodzi żleb, pod którym widać stożek nasypowy zwężający wylot jaskini. Na prawej ścianie otworu widoczne są typowe, choć płytkie żłobki. Za wejściem ciągnie się prosty, 25 m długi korytarz. Zrazu opada on lekko ku dołowi, potem dno jest poziome. Strop na ogół wysoki, dno w przedniej części zalegają opadłe od sklepienia głazy. Po prawej ścianie zacieka woda, występują tu nacieki w kształcie grzybków.

  Przy samym końcu opisywanego korytarza odchodzi w prawo chodnik, który po kilku metrach rozszerza się w komórkę. Z komórki tej biegną dwa dalsze chodniki łączące się poza wielkim filarem skalnym. Jeszcze przed tymi korytarzami widać w lewej ścianie komórki dwa ciasne kanały, niższy i wyższy. Łączą się one w głębi poprzecznym korytarzykiem zakończonym w lewo ciasną, zapełnioną głazami studzienką, w prawo zaś prowadzącym poprzez próg do małej komórki. Stąd przez ciasną, zapełnioną głazami szczelinkę udało mi się jeszcze przedostać do dalszej, maleńkiej, szczelinowatej komóreczki. Korytarz ten w obecnym stanie eksploracji kontynuuje się około 10 m dalej niż w opisie Kowalskiego jako prosta szczelina.

   Poza filarem skalnym rozciąga się w głównej osi jaskini spora komórka przechodząca w głębi w zagięty korytarz. Dno jego jest silnie pochyłe, wznoszące się ku górze, a dalsze przejście zblokowane Jest głazami, przemieszanymi z próchnica.

             W miejscu tym wyraźnie słychać szum wiatru, musi ono więc leżeć blisko powierzchni. Świadczy o tym także obecność fragmentów nierozłożonego detritusu roślinnego wśród próchnicy”.

             Główny korytarz jaskini rozwinięty jest wzdłuż kontaktu wapieni piaszczystych i krynoidowych liaso-doggeru z wapieniami malmu wierchowej łuski Olejarni (Jaroszewski 1958, Wójcik 1966a). Wg Jaroszewskiego (op. cit) i Nowickiego (1995) jest to kontakt tektoniczny. Sytuację geologiczną w rejonie jaskini przedstawia też Nowicki (1995, 2000).

   “Jaskinia jest prawdopodobnie dawnym przebiciem potoku, chociaż obecnie drugi wylot zasypany jest gruzem i ziemią. Jest to jednak przebicie bardzo stare, najstarsze z całej serii występujących w skałach Wyżniej Bramy Chochołowskiej, a krasowy charakter Jaskini jest znacznie zmieniony przez późniejsze procesy zapadania i wietrzenia. Jaskinia ma bardzo mało nacieków, ściany przeważnie nagie.

  Dno za otworem zbudowane z wielkich głazów, pomiędzy którymi zalega próchnica, dalej jest kamieniste, przy czym wśród gruzu widać też otoczaki. V komórce za filarem namulisko tworzy glina z otoczakami, wśród których znalazłem kości niedźwiedzia. Ossowski wspomina o znalezieniu tutaj kości niedźwiedzia jaskiniowego i brunatnego oraz jelenia. Przy samym końcu Jaskini leży gruz z próchnica. ” [Stanisław Wójcik] (mat. arch.) wzmiankuje o znalezieniu dn. 26.04.59 r. w prawym ciągu w końcowej partii w gruzowisku kości niedźwiedzia, które przekazano do Dyrekcji TPN. Wg Wójcika (1966a) klastyczną pokrywę dna widać w kilku miejscach jaskini. Skład petrograficzny żwirowisk allochtonicznych jest identyczny z rumowiskiem znajdującym się w dnie doliny. Ponadto są tu pospolite otoczaki margli albu pochodzące z pasma Pisanej, ich odsłonięcia znajdują się na południe od jaskini.

  Wg Kowalskiego (1953a): “Światło sięga głęboko, bo aż do filaru skalnego. Przewiew znikomy. Temperatura dnia 28. 08. 51 wyniosła przy końcu 5,1°C. Obok otworu sucho, w głębi wilgotno choć deszcz podziemny występuje tylko w niewielu miejscach. . Woda występuje tylko jako maleńkie kałuże.

  Za samym otworem rośnie jedynie nieco roślin kwiatowych, dalej, gdzie wilgotność większa, na dnie widzimy wątrobowce, a na ścianach paprocie i mchy.” Badania roślinności prowadził w dn. 10. 04. 1966 r. T. Szot (Goch 1966).

   „Fauna trogloksenów przy otworze, w głębi ślady przebywania nietoperzy. ” Z jaskini tej opisał Kowalski (1955a) szereg owadów: troglofila Onychiurus armatus (Tullberg) [Protaphorura armata] oraz troglokseny - Pitymus sp., Triphosa dubitata (Linnaeus), Stenophylax permistus Mc Lachlan, Eccoptomera emarginata Loew oraz Helomyza serrata (Linnaeus).

 

Historia

Historia badań

Badania geologiczne prowadzili Jaroszewski (1958), Wójcik (1966a), Nowicki (1995, 2000). Wójcik (1996a) badał osady jaskini a  w 1966 r. T. Szot badał roślinność (Goch 1966). Kości niedźwiedzia jaskiniowego znalezione w 1959 r (S.Wójcik - mat.arch) zostały przekazane do TPN.
Około 1980 r. zespół studentów geografii UAM w Poznaniu pod kierownictwem Z. Zwolińskiego (Zakład Geomorfologii Instytutu Badań Czwartorzędu) prowadził kartowanie geomorfologiczne w jaskini (w oparciu o plan Kowalskiego).

Historia eksploracji

Jaskinia znana była od dawna góralom. Opisuje ją pierwszy Ossowski w1883 r., wspominając o znalezieniu w niej kości niedźwiedzia i jelenia. W r. 1924 opisali ją niezależnie Gotkiewicz i T. Zwoliński”.
Cytowany kursywą opis K. Kowalskiego, datowany na 28. 07. 1951 r. obejmuje znane wówczas korytarze o długości 80 m. W dn. 26. 04. 1959 r. Władysław Habil i Stanisław Wójcik (Koło Zakopiańskie KW, zespół wówczas jeszcze niezależny od STJ) odkryli w lewym ciągu jaskini, za studzienką, po sforsowaniu bardzo ciasnego zacisku, szczelinowy korytarz i dwie salki o łącznej długości 20 m, na końcu zasypane gruzowiskiem (S. Wójcik - materiały archiwalne). O odkryciu tym bez podania długości wzmiankuje Krygowski (1959). W ten sposób jaskinia osiągnęła długość około 100 m. Wójcik (1966a) podaje 130 m, brak jednak danych o dalszych odkryciach, można więc przypuszczać, że są to rozbieżności w szacowaniu długości odkrytych w 1959 r. partii. Ponowne kartowanie jaskini przez J.Nowaka i J.Ślusarczyk (19 VI 2004 r.) potwierdziło długość ok. 100 m i ustaliło głębokość jaskini (Nowak 2004). Na podstawie porównanie z planem Kowalskiego można wnioskować, iż podawana przez S.Wójcika długość nowych partii jest mocno przesadzona – w rzeczywistości jest to raczej ok. 10 m.

Historia dokumentacji

Plan i opis inwentarzowy partii znanych w1951 r. opublikował Kowalski (1953a). Datowany na 14VI 1933 r. opis i szkic planu jaskini znajduje się w „Notatkach z wypraw grotowych” S. Zwolińskiego (1993).
Aktualny plan opublikował J.Nowak (2004) na podstawie pomiarów wykonanych z J.Ślusarczyk w dn. 19 VI 2004 r. Dane zaktualizował R.M. Kardaś (2009 r.).
Plan opracował J. Nowak .

Bibliografia

: Ossowski, G. 1883a (opis, wiadomość o znalezieniu kości); Gotkiewicz, M. 1924 (opis); Zwoliński, T. 1924a (opis odkrycia Jaskini,którą nazywa Zbójecka Dziurą); Fleszarowa-Danysz, R. 1933 (wymienia za Ossowskim i Zwolińskim pod dwoma nazwami jako dwie odrębne jaskinie); Szokalski, J. 1934 (opis drogi i jaskini); Kowalski, K. 1953a (opis inwentarzowy, plan); Kowalski, K. 1955a (fauna); Jaroszewski, W. 1958 (sytuacja geologiczna, lokalizacja na mapie geologicznej i szkicu); Kowalski, K. 1959b (informacja o występowaniu kości Ursus spelaeus Rosenmuller); Kostrzewski, A. 1960 (krótka notka historyczno-topograficzna); Wójcik, Z., Kotański, Z. 1961 (zamieszczają szkic geologiczny okolic otworu - wg W. Jaroszewskiego 1958); [Krygowski, W. ] x. y 1961 (wzmianka o eksploracji w 1959 r); Zwoliński, S. 1961 (wzmianki historyczne, geneza); Goch;, B. 1966 (wzmianka o badaniach roślinności przez T. Szota); Wójcik, Z. 1966a (sytuacja geologiczna, osady); Rudnicki, J. 1967 (kwalifikuje jako starą jaskinie przepływową); TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie); Jaskinie TPN 1991 (opis inwentarzowy z planem Kowalskiego); Zwoliński, S. 1993 (opis, szkic); Nowicki, T. 1995 (sytuacja geologiczna, lokalizacja na przekroju); Nowicki, T. 2000 (sytuacja geologiczna, lokalizacja na przekrojach); Nowak, J. 2004 (nowy plan i przekrój, rozmiary jaskini).

Źródła

Wójcik, S. 1959 (odkrycie nowych partii, znalezienie kości niedźwiedzia).

Opracowali

Jerzy Grodzicki
Rafał M. Kardaś