Jaskinia Zakosista

    Główny otwór, o trójkątnym kształcie i wymiarach 0,6 x 0,35 m, mieści się w głębi niewielkiej wstępnej niszy, podcinającej skałkę. Otwór górny o kształcie skośnego trójkąta i wymiarach około 2 x 2 m, rozwinięty jest na skośnej szczelinie o upadzie 54°N.

    Przez krótkie obniżenie głównego otworu wczołgujemy się do obszernego i wysokiego korytarza, o dnie zasłanym piargiem. Po kilkunastu metrach stajemy przed pochyłym, około 2-metrowym, skalnym progiem. Od tego miejsca dno korytarza zaczyna się zdecydowanie wznosić. Podchodzimy do ostrego zakrętu w prawo. Dno tu jest płaskie, zasłane gruzem. Na wprost wysoki korytarz jest rozdzielony mostem skalnym na dwie części i kończy się. Przed mostem korytarz ostro skręca w prawo, na jego lewej ścianie znajduje się półka, będąca kontynuacją wspomnianego mostu skalnego. Tuż za zakrętem, w stropie znajdują się dwa łączące się w górze, ciasne kominki (jeden z nich wznosi się około 6 m nad dno korytarza, drugi zaś opada na wspomniana skalną półkę). Dalej korytarz wznosi się, a następnie biegnie poziomo. Jego wysokość maleje. Wzdłuż prawej ściany korytarza, w jego górnej części rozwija się na szczelinie o upadzie 42° (tej samej co korytarz na tym odcinku) system niewielkich rozmiarami pochylni i korytarzyków, w wielu miejscach łączących się przebiciami z głównym korytarzem. Około 6 metrów przed zamulonym końcem głównego korytarza, w miejscu gdzie jego dno wznosi się najwyżej, znajduje się przejście do górnego piętra jaskini. Stanowi je wąski, pionowy kominek o wysokości 4,2 m, otwierający się w stropie korytarza. Kominkiem wspinamy się do wąskiego, mytego korytarzyka, którym posuwamy się w górę do połączenia z dwoma innymi w rozszerzeniu przy górnym otworze. Wspomniane korytarzyki dochodzą z lewej. Środkowy to 2 ma ślepa szczelina, a lewy, dłuższy, stanowi wysoka, wąska szczelina zakończona zwężeniem.

    Jaskinia jest wymyta na spękaniach tektonicznych w wapieniach malmo-neokomu wierchowej serii autochtonicznej. Namulisko przeważnie gruzowe, miejscami gruzowo -gliniaste i gliniaste (głównie w bocznych odgałęzieniach i w zamulonym końcu głównego korytarza dolnego piętra), przy otworze górnym z próchnicą. Wójcik, który tu badał osady klastyczne, stwierdził występowanie resztek silnie scementowanych osadów żwirowo-piaszczystych z okruchami granitów i piaskowców silnie spojonych CaCO₃ . Nie podaje on szczegółowych analiz, wzmiankuje jednak o ich podobieństwie do osadów z Jaskini Wysokiej i pochodzeniu materiału klastycznego z kotła Kamienne Zadnie (Wójcik 1960b, 1966a, 1968, 1969a). Nacieki reprezentują bardzo nieliczne grzybki, a także występujące miejscami na ścianach mleko wapienne i fragmenty polew.

    Jaskinia stosunkowo sucha, jednak woda kapie miejscami ze stropu i ścieka po ścianach. Występuje w niej ruch powietrza, w okresie letnim od górnego otworu do dolnego. Przewiew wyraźny jest w rejonie kominka łączącego dolne i górne piętro jaskini, a zwłaszcza w dolnym otworze, gdzie istnieje bardzo silny wywiew zimnego powietrza. Przeprowadzone 9 lipca 1976 r. pomiary temperatury wykazały, że przepływające jaskinią powietrze ulega stopniowemu oziębieniu w drodze do dolnego otworu, co zostało zilustrowane na załączonym przekroju jaskini. Minimum termiczne stwierdzono na stanowisku pomiarowym przed zakrętem korytarza dolnego piętra, zapewne jednak występuje ono niżej, w korytarzu w pobliżu dolnego otworu (brak pomiaru). Pomiar w otworze, wykonany już w strefie wpływów zewnętrznych wykazał nieznaczny wzrost temperatury (minimalny jednak w stosunku do najniższego wyniku wewnątrz, a znacznie odbiegający od temperatury zewnętrznej: o 0,6°C, przy różnicy w stosunku do powierzchni 9,4°C).

    Światło pośrednie sięga przy dolnym otworze do pierwszego zakrętu, przy górnym otworze do stropu studzienki prowadzącej do dolnego piętra jaskini. Roślinność zielona występuje przy dolnym otworze tylko w jego bezpośrednim pobliżu (przed obniżeniem, we wstępnej nyży), przy górnym mchy i porosty obejmują również tylko jego okolicę, do ok. 2 m w głąb. Wykonane 23 lipca 1977 r. przez T. Bielską badania roślinności przyotworowej dolnego otworu wykazały obecność następujących roślin:

kwiatowe: Heliosperma quadridentatum Sch. et Thell., Delphinium oxysepalum Borb. et Pax, Geranium robertianum, Primula elatior Grufb., Primula auricula L., Viola biflora L., Saxifraga aizoon Jacq., Saxifraga moschata Wulf., Parnassia palustris L., Arabis alpina L., Arabis arenosa Scop., Poa nemoralis L., Poa alpina L., Sweertia perennis L., Campanula polymorpha Witasek, Leontopodium alpinum Cass., Thalictrum aquilegiifolium L.,

paprotniki: Cystopteris fragilis Bernh; mszaki: Pohlia cruda Lindb; wątrobowce: Marchantia polymorpha L.

    Badania fauny jaskiniowej przeprowadzone 13 lipca 1977 r. przez E. Sobiepanek-Krzyżanowska wykazały obecność następujących gatunków:

Opiliones: Mitopus morio, Ischyropsalis manicata (1♀),

Diptera: Speolepta leptogaster (1♀, 3 poczwarki, 2 wylęg. poczw.), Mycetophila ruficollis (1♀), Eccoptomera obscura (4♂, 1♀),

Coleoptera: Pterostichus virens (przy otworze).

W jaskini stwierdzono występowanie nietoperzy: Barbastella barbastellus (Piksa i Nowak 2001), Myotis bechsteinii, Myotis mystacinus, Myotis brandtii, Myotis dasycneme, Eptesicus nilssonii, Plecotus auritus oraz Barbastella barbastellus (Piksa, Wołoszyn 2001).