Drogi dojścia
Opis jaskini
Niski i ciasny otwór jaskini (szerokość 0,8 m) znajduje się pod skalną ścianką. Zsuwamy się w dół przez 1 m prożek w otworze do ciągnącej się w prawo salki o dnie zasłanym rumoszem. W gładkiej płycie tworzącej jej przewieszoną lewą ścianę a zarazem strop występuje okrągłe wymycie z dobrze wykształconym wżerem korozyjnym. Przy końcu salki dno się wznosi, przez zwężenie dostajemy się nad stromo opadającą, kruchą pochylnię zakończoną 5 m prożkiem z mostem skalnym (konieczna lina). Spod prożka wstecz wznosi się korytarz po kilku metrach zablokowany zawaliskiem. Na wprost opada dno zaścielonej blokami szerokiej na 4 m salki. Od zwężenia w jej dolnym krańcu zaczyna się wysoka pochylnia. W tym miejscu rozpoczynamy poręczowanie, kontynuowane praktycznie do dna studni (ewentualnie z przerwą na ok. -50 m). Strome rumowisko zaklinowanych want, bloków i gruzu doprowadza nad 18 m przewieszony próg z mostem w dolnej części.
Po krótkim odcinku połogiej półki rumowisko dna ponownie stromieje i przełamuje się w próg o łącznej wysokości 16 m, rozpoczynający się wantami a następnie przez sklejony gliną gruz urywający się na kolejnych zaklinowanych blokach. Zjazd prowadzimy na zewnątrz od istniejącego w połowie mostu z wanty i lądujemy na stromym dnie korytarza. Z ciągnącej się wstecz w górę (pod próg), zwężającej się szczeliny wypływa strużka wody niknąca w piargu u podnóża progu.
Posuwamy się w dół przez 3,5 m prożek z zaklinowanej wanty i kolejne, łatwe skalne prożki utworzone na stromej płycie ze zniszczonymi i wypełnionymi materiałem okruchowym marmitami. Cały ten odcinek, aż do kolejnego stromego progu nazwany był przez odkrywców Ruchomymi Schodami. Mniej stromy odcinek piarżystego korytarza doprowadza nad 18 m próg (-92 m). Od jego podnóża wgłębia się wstecz w wapienie robaczkowe triasu środkowego krótki, stromy kominek zablokowany rumoszem i wantami.
Pod 18 m progiem znajduje się rozszerzenie (szerokość 4 m) o charakterze salki, której pokryte gruzem i blokami dno sprowadza nad kolejny próg o wysokości 12,5 m. Zjeżdżamy płytą po prawej, nie schodząc po niepewnym rumoszu do samej krawędzi. U podnóża znajduje się następna pochyła półka z rumoszem urywająca się nad 21 m studnią. Studnia ta podzielona jest w górnej części mostem i ma dwa odgałęzienia. Bardziej pionowym lewym spadają wszystkie wanty i odłamki strącone powyżej. Znacznie bezpieczniejszy jest zjazd prawym (zgodnie z onitowaniem) zrazu po stromej płycie, a następnie pionowo na leżącą poniżej półkę. Półka ta urywa się ostatnim, 8 m progiem. W celu uniknięcia zagrożenia spadającymi kamieniami spit do ostatniego odcinka zjazdu został umieszczony daleko od brzegu półki. Osiągamy go po około 4 m skośnego trawersu prawą ścianą.
Zaścielone głazami dno studni, na którym lądujemy było przez długi czas najniższym punktem jaskini (-164 m). Z miejsca tego odchodzą dwa krótkie odgałęzienia. Ponad 3,5 metrowym prożkiem w prawej ścianie znajduje się okno, za którym wznosi się stromo niska, wyścielona rumoszem pochylnia, kończąca się ślepo po około 7 m. Kontynuacją ciągu głównego jest natomiast odgruzowany pod obniżeniem stropu 11 m ciasny korytarzyk przy końcu zablokowany głazami. Osiągamy nim najniższy punkt jaskini na głębokości (-166,5 m). Nieco głębiej można było zejść w studzience przed końcem korytarzyka (do około -167,5 m), lecz miejsce to wypełniło się podczas eksploracji.
Jaskinia ma wyraźne predyspozycje tektoniczne. Ślady działania wody widoczne są sporadycznie (wymycie z poziomem korozyjnym we wstępnej salce, marmity w płycie poniżej 16 m zjazdu - częściowo zatarte przez późniejsze procesy tektoniczno-zawaliskowe). System rozwinął się w kompleksie wapieni anizyku (wewnątrz jaskini na poziomie około -110 m widoczne są wapienie robaczkowe) jednostki Ździarów płaszczowiny Czerwonych Wierchów (seria wierchowa). Dno pokrywają bloki i rumosz wapienny lokalnie ze znikomą domieszką gliny. Wołoszyn (1970) opisuje znalezione w jaskini - w okolicy pierwszego progu (P.18) na głębokości 30-50 m subfosylne szczątki nietoperzy: Myotis mystacinus (Kuhl) i Myotis bechsteinii (Kuhl).
Jaskinia jest wilgotna, pozbawiona jednak większych przepływów wody, której niewielka struga pojawia się na głębokości około 65 m i zanika w rumoszu kilka metrów niżej. Niewielkie ilości światła przedostają się do wstępnej salki.
W strefie przyotworowej T. Bielska stwierdziła w dniu 17 lipca 1978 r. występowanie następujących gatunków roślin:
kwiatowych - Aconitum callibotryon Rchb., Viola biflora L., Ranunculus alpestris L., Hutchinsia alpina R.Br., Luzula pilosa Willd., Veronica aphylla L., Festuca sp.;
paprotników - Cystopteris regia Desv;
mszaków - Tortella tortuosa Limpr., Mnium orthorrynchum auct., Distichium montanum Hag., Fissidens cristatus Wils., Leskuraea incurvata (Hedw.) Lawt., Orthothecium rufescens (Dics.ex Brid.)Schimp.;
wątrobowców - Pellia epiphylla (L.) Corda., Scapania irrigua Nees.
Roślinność ta, ze względu na niewielkie rozmiary otworu, nie sięga jednak głębiej.
Historia
Historia badań
Historia eksploracji
Interesującą dokumentacją z okresu eksploracji jaskini są znalezione podczas pomiarów kartki pozostawione przez odkrywców. Na głębokości 92 m (koniec Ruchomych Schodów) umioeścili oni następującą (częściowo zatartą) informację: "Wyprawa KW w składzie: J. ... [Danysz], ...[T.] Dobrowolski, S. Ogaza, K. G[rotowski], R. Rodziński, K. Kowalski w dniu 5 IX 1960 dotarła tutaj. Prosimy nie przeprowadzać dalszej eksploracji do ukończenia problemu.". Natomiast kartka na dnie studni ("stare dno" -164 m) zawieszona na haku wbitym w szczelinę u podnóża 3,5 m progu, nad którym wznosi się boczna piarżysta pochylnia, informuje: "23.-24.10.1960 wycieczka z Krakowa w składzie Bromek Tadeusz Danysz Jan Kibiński Jacek Kobyłecki Andrzej Zaorska Jadwiga". Dokumentuje ona pierwsze przejście do "starego dna", które jednak osiągnął tylko J.Danysz (Baryła, Kibiński 1986).
Ze względu na znaczne zagrożenie przez spadające kamienie jaskinia była odwiedzana bardzo rzadko, zdarzały się też wypadki wycofania zespołów w wyniku zniszczenia lin przez powstałe w czasie zjazdów lawiny kamienne (Górny 1976). Drugie przejście do dna (-164 m) miało miejsce dopiero 16/17 września 1980 r. podczas prac pomiarowych, które wykonywali W. Rudolf i R.M. Kardaś. Osadzono wówczas spity i od tej pory w związku ze zmniejszeniem się niebezpieczeństwa ruch w jaskini stał się nieco większy. Umieszczone na przekroju informacje o stanie ospitowania mają już wartość wyłącznie historyczną, gdyż w jaskini osadzone zostały nowe punkty asekuracyjne. Informacje o ich rozmieszczeniu zawiera aktualny szkic techniczny jaskini dostępny w internecie (www.kktj.pl).
Baryła i Kibiński (1986) wysuwają przypuszczenie, iż w chwili eksploracji jaskinia była głębsza (ok. -180 m), ale jej dno zasypał obryw podczas wychodzenia eksploratorów w dniu 24 X 1960 r., który mógł być związany z zarejestrowanym wówczas trzęsieniem ziemi. Hipoteza ta jest zupełnie niesłuszna, czego dowodzi znalezisko kartki zostawionej na dnie przez Danysza.
Literatura dotycząca jaskini jest stosunkowo uboga. Ogólny opis opublikowany został przez Habila (1961). Z istniejących pozycji należy wymienić też zilustrowany przekrojem i szkicem technicznym wykonanym przez OW PTPNoZ artykuł Rudolfa (1981), zawierający szkic techniczny tekst Kardasia (1984i) oraz opisujący eksplorację artykuł Baryły i Kibińskiego (1986).
Historia dokumentacji
Plan opracował R.M. Kardaś.