Jaskinia Kasprowa Średnia

    Otwór nyży wstępnej jest obszerny, o kształcie zbliżonym do kwadratu, ma około 3 m szerokości i 1,7 m wysokości. W nyży leżą wielkie bloki skalne. W jej NE ścianie znajduje się trójkątny otwór o szerokości 0,65 m i wysokości 1,2 m. Prowadzi on do obszernej, szczelinowej komórki (2 m szerokości, 3 - 5 m wysokości). W stropie komórki widać ciasne kominki. Pierwszy z nich po około 4 m zamykają wanty, drugi, większy ma około 6 m wysokości. W poziomym dnie komórki została wyerodowana niska (0,4 m) półka. Po 9 m szczelina zwęża się i nad niewielkim prożkiem przechodzi w Korytarz Soczewkowy (0,7x0,4 m) wznoszący się stromo, pod kątem 45^o (pod prożkiem widać 2-metrową nyżę, a nieco wcześniej główny ciąg jaskini odchodzi na lewo). Z końca Korytarza Soczewkowego, na prawo można przecisnąć się do kilkumetrowego zaułka naciekowego zakończonego szczelinami zbyt wąskimi, aby przejść.

    Wracamy do głównego ciągu. Wiedzie on od szczelinowej komórki na lewo (patrząc od otworu), prostopadle do niej. Czołgamy się niskim (0,5 m), szerokim na 1,5 - 3 m , poziomym korytarzem. Po 9 m , na poprzecznej szczelinie uskoku (37^o/87^oS) odchodzi do góry komin o wysokości 6,4 m, za którym strop korytarza znów się obniża. Po dalszych 10 m ciąg zakręca na prawo, staje się wyższy, a jego dno stromo opada. W ścianach widać zagłębienia z licznymi naciekami, utworzone na kilku szczelinach przecinających korytarz (największe z tych zagłębień to 2,5-metrowy kominek). Korytarz po 14 m od zakrętu doprowadza nad pochyłą studnię o długości 33,5 m. Studnia rozwinęła się na szczelinie międzywarstwowej o kierunku 115^o, nachylonej pod kątem 69^o do 75^o ku N. W jej głównej, dobrze urzeźbionej części, znajduje się kilka wygodnych półek. Szczelina studni ma w przekroju wymiary: 1 do 2 m na 3 do 9 m. Zjeżdżamy do wielkiej Sali Zawaliskowej o długości 14 m i szerokości 6 m, wysokiej na 6 - 8 m. Jej dno, zasłane blokami wapiennymi, opada ku NW. Od NW krańca sali odchodzi ciasny, szczelinowy ciąg 20-metrowej długości, o gruzowo-gliniastym namulisku. Opada on około 2,5-metrowym prożkiem w namulisku, dalej wiedzie ku WNW ciasną szczeliną ze zwężeniami. Wkrótce za zaciskiem szczelina wznosi się stromo, aż do blokującego ją zawaliska.

    Jaskinia rozwinęła się w wapieniach malmo-neokomu serii wierchowej (fałd Giewontu). W mytym korytarzu głównego ciągu widać młode przesunięcia tektoniczne. Na ścianach występują stalaktyty, stalagmity i polewy naciekowe (największe skupienia w zaułkach naciekowych). W całej jaskini są też nacieki grzybkowe. W zaułku kończącym Korytarz Soczewkowy widać filarek naciekowy. Kowalski (1953a) opisuje nie istniejący już „ponad pół metra wysoki stalagmit”. Nacieki są zwietrzałe, zwykle suche.

    Namulisko stanowi głównie glina i autochtoniczny gruz wapienny oraz wielkie bloki wapienne. Występują też osady allochtoniczne - fragmenty scementowanej, piaszczysto-mulistej pokrywy dna, która po diagenezie uległa erozji (Wójcik,1966a). W drobnych frakcjach występuje kwarc, mika i ziarna piasku (Wójcik, 1960b). Przy otworze wśród bloków skalnych widać nieco gleby. Dno Korytarza Soczewkowego jest skaliste, bez osadów.

    W osadach można znaleźć zwietrzałe nacieki oraz kości nietoperzy i większych zwierząt. Skupienie kości dużych zwierząt (prawdopodobnie niedźwiedzi) znajduje się w Sali Zawaliskowej. Zwolińscy w 1923 r. znaleźli tam również czaszki i inne kości gryzoni. S. Zwoliński (1993) w 1933r. odnotował rozbite szkielety dwóch jakichś zwierząt i kilka małych czaszek. Gradziński (1956) podaje, że „podczas drugiego przejścia jaskini” (chodzi tu o przejście w 1956 r.) znaleziono dwa szkielety młodych niedźwiedzi. We wrześniu 2009 r. znaleziono martwego lisa na dnie sali, pod studnią - prawdopodobnie niedawno tam wpadł.

    Jaskinia jest wilgotna, nieco błota występuje w obniżeniu głównego korytarza oraz w korytarzyku końcowym. Światło sięga do kilku metrów w głąb. Wyczuwa się przewiew. Kowalski (1953a) podaje, że podczas zwiedzania jaskini przy silnym wietrze na zewnątrz, w szczelinach zaułka naciekowego nad Korytarzem Soczewkowym „słychać wyraźnie szum wiatru”. Przy otworze rozwijają się nieliczne egzemplarze roślin kwiatowych i paproci, a do około 8 m sięgają mchy. Występują owady troglokseniczne i nietoperze, bywają też gryzonie i większe zwierzęta, o czym świadczą znalezione kości.

Badania osadów przeprowadził Wójcik (1960b,1966a). Wójcik (1966a) zalicza grotę do V piętra jaskiń wg własnego podziału piętrowego jaskiń tatrzańskich. Wójcik i Gradziński (1961) opisali nacieki. Stalagmit z kolekcji T. Malickiego, gromadzonej w latach 1922-23, znajduje się w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego.

Jaskinię odkryli w 1923 r. bracia T. i S. Zwolińscy. W tym samym roku, korzystając z drabiny sznurowej sporządzonej z liny murarskiej i jesionowych szczebli, zeszli oni na dno studni w towarzystwie Malickich, Szczepańskiego i Olbrychtowicza. Drabinę sznurową zastosowano wtedy po raz pierwszy w dziejach eksploracji jaskiń tatrzańskich. Zwolińscy opisali jaskinię oraz sporządzili jej szkicowy przekrój oceniając głębokość studni na 50 m. Później S. Zwoliński bywał w grocie wielokrotnie. W swoich notatkach (wydanych w 1993 r.) opisuje on m. in. akcję z 15 czerwca 1932 r., podczas której badał jaskinię z M. Pawlikowskim i S. Radkiewiczem, oceniając możliwości dalszej eksploracji (kopanie na dnie studni tzn. „wielkiego komina”). Wychodząc z groty zespół ten wprost od jej otworu wspiął się ścianą turni do trzeciego (południowego, uważanego za niedostępny) otworu Jaskini Kasprowej Wyżniej, przeprowadził w jej wnętrzu wspinaczkową eksplorację oraz akcję fotograficzną i wyszedł na szczyt turni. Była to niebanalna, trudna akcja sportowo-eksploracyjna, choć zespół ten za sportowców się nie uważał i nie dbał o reklamę. W dniach 13-14 czerwca 1933 r., podczas dwóch wycieczek na dno Jaskini Kasprowej Średniej, S. Zwoliński, K. Niechaj i J. Paciorek rozkopywali dwa korytarzyki w zawalisku sali. Gradziński (1956) podał, że „drugiego” zejścia na dno dokonali w dniu 6 listopada 1956 r. grotołazi krakowscy: A. Budzanowski, P. Burchard, O. Czyżewski, R. Gradziński, K. Kowalski, M. Kuczyński i R. Unrug. Użyto dwóch lin podciągowych i trzech odcinków drabin sznurowych. Akcja ta, szeroko rozpropagowana jako wyczyn sportowy, nie była jednak drugim, a znacznie późniejszym osiągnięciem dna jaskini.
[Krygowski] x. y. (1961) podaje, że w 1959 r. w okresie od kwietnia do października badał jaskinię zespół grotołazów zakopiańskich, niezależny od STJ KW. Być może wtedy kontynuowano przekopywanie korytarza odchodzącego z dna Sali. W późniejszym okresie przeprowadzono prace eksploracyjne, dzięki którym osiągnięto dalszą część szczeliny, brak jednak danych o tym, kiedy i kto kontynuował prace rozpoczęte przez S. Zwolińskiego. Aktualnie jaskinia jest często zwiedzana, m.in. w ramach szkolenia kursantów taternictwa jaskiniowego.

Kowalski (1953a) przedstawił plan i opis groty (częściowo na podstawie opisu T. Zwolińskiego), datowany na 20 lipca 1952 r. Dumnicki i Kujat (1978) zamieścili uzupełnienia do opisu K. Kowalskiego oraz plan i przekrój wykonany 16 czerwca 1978 r. przez R. Kujata przy współpracy S. Rzeźnika. Podczas prac nad inwentaryzacją jaskiń tatrzańskich prowadzonych przez OW PTPNoZ, dokumentację jaskini sporządziła w dniu 21 lipca 1979 r. I. Luty przy współpracy L. Młynarskiego, wykonała również pomiary sytuacyjno-wysokościowe położenia otworu metodą ciągu busolowo-taśmowego. Pomiary przeprowadzono busolą geologiczną Meridian i taśmą parcianą. Korytarzyk końcowy miał wtedy około 4 m długości i nie zaczynał się pionowym prożkiem. Pomiary uzupełniające wykonała w dniu 15 grudnia 2000 r. I. Luty przy współpracy W. Morgi, za pomocą zestawu Silva i taśmy parcianej. Dane zaktualizowała I. Luty (2009).
Plan opracowała I. Luty.

Zwoliński, T. 1924 (opis odkrycia i jaskini, profil, fotografia); Kwaśniewski, K. 1924 (wzmianka o odkryciu); Zwolińscy T. i S. 1925, 1927 (wzmianki); Fleszarowa-Danysz, R. 1933 (wymienia); Szokalski, J. 1934 (niejasny opis drogi oraz opis jaskini wg Zwolińskiego); Zwoliński, T. 1937, 1946, 1948, 1951 (wzmianki); Kowalski, K. 1951 (wzmianka); Kowalski, K. 1953a (opis, szkic T. Zwolińskiego); Zwoliński, T.1955b (wzmianka); Kowalski, K. 1955a (podaje długość i wysokość bezwzględną położenia otworu); Gradziński, R. 1956 (opis drugiego przejścia jaskini, wzmianka o znalezieniu kości niedźwiedzi); Normy klasyfikacyjne i wykaz punktacji dróg jaskiniowych, 1956 (ocena trudności); Zwoliński, T. 1958 (opis); Burchard, P. Kowalski, K. 1959 (wzmianka, fotografia); Wójcik, Z. 1960b (osady); [Krygowski, W] x. y. 1961 (informacja o pracach prowadzonych przez grotołazów zakopiańskich); Zwoliński, S. 1961 (wzmianka dotycząca historii odkrycia); Wójcik, Z., Gradziński, R. 1961 (o naciekach); Wójcik, Z. 1966a (uwagi o osadach, genezie, niektóre dane morfometryczne, lokalizacja na mapkach, w tym geologicznej); Wójcik, Z. 1968 (wzmianka); Kozik, A. 1972 (podaje długość); Tatry Polskie 1976 (lokalizacja na mapie 1:10000); Borowiec W. i in. 1977,1978 (dane morfometryczne); Dumnicki, L., Kujat, R. 1978 (plan i opis); Parma, Ch., Rajwa, A. 1978 (wzmianka dotycząca historii odkrycia); Parma, Ch. 1960 (o wyprawie odkrywczej); Baryła, J. 1980c (ocena trudności); Kardaś, R. M. 1980a (wzmianka o zinwentaryzowaniu);TATRY POLSKIE 1984 (lokalizacja na mapie 1:10000); Gradziński, R. i in. 1985a (dane morfometryczne, orientacyjna lokalizacja na mapie); Zwoliński, S. 1993 (opisy akcji z 1932 i 1933 r., szkic sali, uwagi o kościach); Jaskinie TPN 2002b (plan, przekrój i opis inwentarzowy).

[Siarzewski, W., Zwolińska, Z.] 1986 (szkice, plany i przekroje w skali 1:200 S. Zwolińskiego).

Jerzy Grodzicki

Izabella Luty