Jaskinia na Wietrzni

Otwory jaskini są sztuczne. Otwór 1 ma kształt niemal kwadratowy, szerokość 0,7 m, wysokość 0,5 m, otwór 2 jest prostokątny, ma szerokość 1 m, wysokość 0,5 m. Otwór 1 wprowadza do niskiego, owalnego w przekroju korytarzyka o gruzowo-gliniastym, lekko obniżającym się dnie. Korytarzyk skręca po 2 m w prawo (na wschód), po następnych 3 m w lewo (na północ), jednocześnie zwiększając swą wysokość i nachylenie (do 40°). W miejscu skrętu korytarzyka na północ dochodzi do niego ciasny kanał łączący go z otworem 2. Korytarzyk po 5 m dochodzi do miejsca nieznacznie rozszerzającego się, zwanego Salką na Zakręcie (nazwy elementów jaskini za Wołoszynem 1977). W stropie widoczny jest tu dwumetrowy, kręty kominek. Dalsze partie jaskini rozwinięte są generalnie w kierunku wschodnim. Odchodzący w prawo niski, kręty i kamienisty korytarzyk doprowadza po 6 m do nieco szerszego rozdroża zwanego Wysokim Kominem. Stąd w lewo rozwija się niewielka salka z kominkiem połączonym ciasnym korytarzykiem z górną częścią Wysokiego Komina. W prawo za nieco pochylonym progiem (wysokości 2 m) znajdują się górne partie jaskini rozwinięte w postaci Bocznego Korytarza i jego niewielkich, ciasnych odnóg. Bezpośrednio nad progiem w stropie wykształcony jest ciasny kominek wysokości 3 m z polewą naciekową. Boczny Korytarz połączony jest z Wielką Komorą pochyłą studzienką głębokości 3 m oraz niewielkim prożkiem. Wielka Komora jest największą salą jaskini, ma wysokość do 4 m, długość 8 m, szerokość 2 m. Jej dno wznosi się stromo w górę, pokryte jest błotnistym namuliskiem gliniastym. Na jej końcu znajduje się niewielka studzienka, za którą rozwija się krótki korytarzyk o gruzowo-gliniastym dnie, kończący główny ciąg jaskini.
Na rozdrożu Wysokiego Komina, obok podstawy progu znajduje się wejście do niskiego przełazu połączonego z Wysoką Komorą. W środkowej części przełazu położony jest Ponor będący najgłębszym miejscem w jaskini (-10 m).

Jaskinia jest formą krasową rozwiniętą w wapieniach górnego dewonu oraz w węglanowych zlepieńcach permu lub triasu. Kierunek pustek nawiązuje miejscami do biegu spękań ciosowych. Nacieki występują jedynie w Wysokim Kominie i noszą ślady zniszczeń.
Rozproszone światło sięga kilka metrów w głąb jaskini. Jaskinia jest wilgotna, pod względem mikroklimatycznym statyczna, ciepła (Wołoszyn 1977). Glony na ścianach występują w jaskini w odległości do 2 m od otworów. Fauna jest bogato reprezentowana przez wiele grup zwierzęcych. Powszechnie występują w jaskini pająki. Sanocka-Wołoszyn (1964) oznaczyła 6 gatunków tych zwierząt: Lepthyphantes nebulosus (Sund.). Lepthyphantes leprosus (Ohlert), Porrhomma convexum (Westr.) zaliczane do troglofili oraz (Schrank), Pholcus opilionoidesTegenaria domestica (Cl.) i Drassodes lapidosus (Walck.) uznane za troglokseny. Ćmy szczerbówki ksieni Scoliopteryx libatrix (L.), owady bezskrzydłe Heteromurus nitidus Templ. oraz Orchesella flavescens Bourlet, stonogi Porcellio scaber Latreille i ślimaki Armiger crista (L.) obserwowali w jaskini Wołoszyn i Wójcik (1965). Wołoszyn (1962a, 1964a) napotkał w jaskini ponadto pojedyncze egzemplarze nietoperzy: nocka dużego Myotis myotis (Borkhausen) i gacka Plecotus sp. (oznaczonego wtedy jako Plecotus auritus (L.)). W lutym 1988 r. w jaskini obserwowano dwa osobniki nocka rudego Myotis daubentonii (Kuhl) (Wołoszyn 1994a). Podczas obserwacji faunistycznych prowadzonych przez autorów w latach 1994-96 w jaskini obserwowano: komary oraz inne muchówki, sporadycznie bliżej nie oznaczone błonkówki (Hymenoptera), zimujące motyle: rusałka pawik Inachis io (L.) oraz Triphosa dubitata L., a także dżdżownicę ziemną Lumbricus terrestris L. (na głębokości 8 m poniżej poziomu otworu), ślimaki pomrowcowate (Limacidae) i prawdopodobnie stonogę murową Oniscus asellus L. Spośród kręgowców obserwowano zimującą ropuchę szarą Bufo bufo (L.) oraz nietoperze z gatunków: nocek duży Myotis myotis (Borkhausen), nocek Natterera Myotis nattereri (Kuhl) i nocek wąsatek/nocek Brandta Myotis mystacinus (Kuhl) /M. Brandtii (Eversmann) (Gubała 1996a,b).

Faunę badali: Sanocka-Wołoszynowa 1964 (pająki), Wołoszyn i Wójcik 1965 (owady, nietoperze); Wołoszyn 1962a,1964a (nietoperze) oraz autorzy, m.in nietoperze (Gubała 1996a,b).

Otwór jaskini został odsłonięty podczas eksploatacji wapieni. Jaskinia odkryta została w 1958 r. przez grotołazów z sekcji speleologicznej Oddziału PTTK w Kielcach. Pierwsze informacje o jej odkryciu podali niezależnie Wołoszyn (1959) i Wójcik (1959). Publikacja Wołoszyna zawierała również jej opis i przekrój pionowy. Otwór 2 został wyeksplorowany przez J. Gubałę 16.10.1994 r.
Jaskinia jest często odwiedzana przez ludzi. Zmiany antropogeniczne przejawiają się uszkodzeniami szaty naciekowej i zanieczyszczeniem obiektu (m.in. wniesiono padlinę do końcowych partii jaskini). W korytarzu jaskini znaleziono 7.06.1993 r. ciało martwego człowieka - prawdopodobnie samobójcy (Tajemnica. 1993).

Opis i plan jaskini opublikowali Wołoszyn, Wójcik (1965). Dokumentację jaskini sporządzili 28.01.1996 r. J. Gubała i A. Kasza. Lokalizację otworu schroniska wykonał 2.04.2009 r. A. Kasza przy pomocy odbiornika GPS Map60CSx. Zaktualizował A. Kasza w 2009 r.
Plan opracowali J. Gubała, A. Kasza.

Wołoszyn B.W. 1959 (opis, przekrój pionowy); Wójcik Z. 1959 (odkrycie); Wołoszyn B.W. 1961a (nietoperze); Wójcik 1960b (ochrona); Wołoszyn 1962a (nietoperze); Sanocka-Wołoszyn E. 1964 (pająki); Wołoszyn B.W. 1964a (nietoperze); Wołoszyn B.W., Wójcik Z. 1965 (szczegółowy opis i plan); Wołoszyn B.W. 1977 (mikroklimat - termika i wilgotność); Ruprecht A. 1983 (nietoperze); Tajemnica. 1993 (notatka o zwłokach ludzkich); Wołoszyn B.W. 1994a (nietoperze); Gubała J. 1996a (fauna); Gubała J. 1996b (nietoperze); J. Gubała, A. Kasza., Urban J. 1996 (wielkość); Jaskinie Regionu Świętokrzyskiego 1996(dokumentacja, plan); Urban J., J. Gubała, A. Kasza. 1997a, (długość wzmianka); Paszkowski M. 2001 (wzmianka); Wróblewski T. 2008 (wzmianka, fotografia).

Wołoszyn B.W., Wołoszyn K.P. 1990.

Jerzy Grodzicki

Jan Urban | Andrzej Kasza