Groty w Nagórzycach

Groty Nagórzyckie oraz leżąca po przeciwnej strony Pilicy Grota w Białej Górze (Smardzewice) to sztuczne, podziemne wyrobiska, utworzone w piaskowcach kredowych, w których od połowy XIX w. eksploatowano skały, początkowo prawdopodobnie dla celów budownictwa, później na potrzeby przemysłu szklarskiego (Rudź 1974, Szelerewicz, Urban 2004). Tworzą je poziomo rozwinięte korytarze i komory z pozostawionymi filarami. Podziemną eksploatację piasku szklarskiego prowadzono skrobiąc, ostrymi narzędziami strop i ściany wyrobisk bezpośrednio nad wozami załadunkowymi, co doprowadziło do powstania charakterystycznych, łukowatych kształtów podziemnych sklepień (Lencewicz 1912). W 1926 r. cztery podziemne wyrobiska udokumentowano i skartowano w Nagórzycach (Ślązak, 1926), zaś jedną dużą grotę opisano w Smardzewicach (Malej, 1926). Obecnie istnieją (nie zawalone) otwory do dwu obiektów w Nagórzycach, w tym do największej groty oraz niewielki zachowany fragment Groty w Białej Górze.
W wyrobiskach przebywają nietoperze, być może również w nich zimują (Kurowski, 1998, Fuszara E., Fuszara M. 2002).

Groty Nagórzyckie i Grota w Białej Górze od początków XX wieku wzbudzają zainteresowanie krajoznawcze (Lencewicz 1912, Malej, 1926, Ślązak, 1926, Dekowski, Jastrzębski, 1935, Rudź, 1974, Sosnowski, 1995, Kobalczyk 1998, również liczne artykuły w prasie lokalnej) i były powszechnie odwiedzane przez turystów (w pobliżu przebiega droga i szlak turystyczny). Od połowy XX w. dyskutuje się też problem ich turystycznego udostępnienia. W latach 1976-2005 wykonano 7 ekspertyz dotyczących ich technicznego zabezpieczenia i udostępnienia (np. Chmura, 1996). W 2003 r. zapadł się niewielki fragment stropu największej z grot co spowodowało powstanie leja na powierzchni lej. Od tego czasu otwory groty zostały zamurowane i nie jest ona dostępna dla zwiedzających (Szelerewicz, Urban 2004). W najbliższym czasie (2009 r.) mają być jednak rozpoczęte prace zmierzające do jej udostępnienia turystycznego.

Obie dostępne w Nagórzycach groty zostały ostatnio skartowane i szczegółowo opisane (Szelerewicz, Urban 2004), większa z nich ma rozciągłość 136 m i całkowitą długość korytarzy 570 m, mniejsza jest prostym korytarzem o długości 47 m. Jako obiekt sztuczny, antropogeniczny, nie były przedmiotem inwentaryzacji.

LITERATURA: Słownik .... 1892: (wzmianka); Janowski A. 1902: (opis – Biała Góra); Lencewicz S. 1912: (opis, eksploatacja); Malej B. 1926: (opis – Biała Góra); Ślązak S. 1926: (opis, plany); Rumszewicz S. 1932: (opis – Biała Góra); Dekowski J.P., Jastrzębski J. 1935: (krótki opis); Dekowski J. 1952: (opis); Rudź, W. 1974: (historia, krótki opis) Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski 1983: (wzmianka);; Kurowski J. 1995: (wzmianki, błędna informacja o ochronie Grot); Sosnowski J. 1995: (opis, historia); Chmura J. 1996: (projekt zabezpieczenia); Przewodnik po Polsce 1996: (wzmianka); Jaskinie Niżu Polskiego 1998: (krótki opis); Kobalczyk A. 1998: (opis, historia); Kurowski J. 1998: (nietoperze); Fuszara E., Fuszara M. 2002: (nietoperze); Kurowski J. 2003: (wzmianki), Szymańscy M. i J. 2003: (wzmianki); Szelerewicz M., Urban J. 2004: (opis, plany).

(brak informacji o źródłach)

Jerzy Grodzicki

Janusz Baryła | Jan Urban