Drogi dojścia
Opis jaskini
Jaskinia posiada co najmniej siedem połączeń z powierzchnią, z których pięć można uznać za otwory dostępne dla człowieka. Otwory są naturalne, z wyjątkiem otworu nr 5 wszystkie występują u podnóża ściany skalnej. Pierwszy od strony północno-wschodniej, największy otwór (1) ma kształt owalny, wysokość do 1 m, szerokość 4,6 m, następny otwór (2) - również owalny - ma wysokość 0,5 m i szerokość 0,7 m. Dwa dalsze otwory (3 i 4) rozwinięte są na spękaniach i mają kształty dzwonowate ze szczelinami w stropie, wysokość odpowiednio 1 m i 1,4 m, szerokość - 1 m i 0,7 m. Otwór 5, południowo-zachodni, położony na progu skalnym w obrębie zbocza stanowi soczewkowatą szczelinę otwartą ku górze o długości 0,8 m i szerokości 0,3 m. Jaskinia łączy się ponadto z powierzchnią niewielkim oknem, do którego doprowadza kanał częściowo zasypany rumoszem i gałęziami. Jeszcze jeden otwór w ścianie oraz niedostępna studzienka nad ścianką skalną również połączone są prawdopodobnie z pustkami jaskini.
Północno-wschodnia część jaskini stanowi sieć połączonych z sobą, w większości dość ciasnych kanałów krasowych rozwiniętych wzdłuż spękań o kierunkach SW-NE, SE-NW oraz S-N. Głównym elementem centralnej i południowo-zachodniej części jaskini jest korytarz łączący otwór 3 z otworem 5, wzdłuż którego rozwinięte są niskie, zawaliskowe sale oraz boczne kanały krasowe. Większość korytarzy tej części jaskini ma rozciągłość SW-NE lub zbliżoną. Pustki jaskini prawie nigdzie nie osiągają wysokości pozwalającej na wyprostowanie się, jednak początkowa część głównego korytarza za otworem nr 3 jest stosunkowo obszerna. Około 5 m za tym otworem, w tzw. Rozdrożu, korytarz ten - początkowo biegnący w kierunku południowo-wschodnim - rozdziela się na kilka odnóg. Lewa, północno-wschodnia doprowadza po 2 m do miejsca, z którego w różnych kierunkach odchodzą ciasne kanały tworzące sieć, połączoną z otworami 1 i 2. W prawo, nieco wstecz można przejść z Rozdroża do korytarza biegnącego od otworu nr 4 (równolegle do głównego korytarza) oraz obszernej, lecz bardzo niskiej salki. Główny ciąg biegnie z Rozdroża w kierunku południowym. Łączy się on po prawej stronie ze wspomnianą wyżej salką a po dojściu bocznego, rurokształtnego kanału od strony prawej skręca na południowy-zachód. Korytarz ten doprowadza po 10 m do niskiej Sali na Płytach, której charakterystycznymi elementami są bloki i płyty skalne tworzące miejscami progi i prożki.
Na początku tej sali, u wylotu korytarza od strony prawej (zachodniej) otwierają się rozległe ale bardzo niskie (trudno dostępne i nie penetrowane) pustki utworzone między grawitacyjnie rozwartymi ławicami. We wschodniej części sali, wzdłuż spękania o kierunku SW-NE rozwija się ciasny, owalny korytarzyk, łączący się prawdopodobnie z kanałami, które odchodzą wcześniej od głównego ciągu. Z kolei pod płytami skalnymi zachodniej części sali biegnie krasowy kanał kontynuujący się równolegle do głównego korytarza wychodzącego z sali.
Główny ciąg wychodzi z sali w kierunku południowo-zachodnim i ma kształt soczewki stromo pochylonej na SE. W jego prawej ścianie znajdują się wyloty wspomnianego kanału oraz bocznych wnęk szybko wyklinowujących się. Jeden z kanałów biegnie do okna na ścianie skalnej. W rejonie otworu nr 5 główny korytarz rozszerza się, a po jego lewej stronie rozwija się sieć kanalików krasowych o kierunkach SSW-NNE oraz WSW-ENE. Szersze z nich są dostępne na kilkumetrowych odcinkach. Najdłuższy doprowadza za zaciskiem do ciasnej salki i kominka o wysokości około 2 m ze zwisającymi blokami skalnymi (niebezpiecznie). Równolegle nad nim, bezpośrednio od otworu 5 biegnie kanał przechodzący w (niebezpieczne) zawalisko (być może w okolicach kominka).
Jaskinia występuje w gipsach serii ewaporatowej miocenu. Większa jej część utworzona jest w gipsach szablastych i szkieletowych, zaś niższe korytarze jej południowo-wschodniego fragmentu - w wielkokrystalicznych gipsach szklicowych spągowej części serii. Jaskinia stanowi sieć kanałów krasowych stanowiących podziemny odpływ wód z ciągu bezodpływowych depresji rozwiniętych na północ od garbu gipsowego, który oddziela je od doliny rzeczki. Jaskinia Sawickiego jest najbardziej podobna - spośród jaskiń Niecki Nidziańskiej - do systemów jaskiniowych Podola, zarówno pod względem układu korytarzy (zwłaszcza w części północno-wschodniej), jak i ich kształtu. Wśród korytarzy przeważają kanały o przekrojach owalnych (rurokształtne), dzwonowatych, gruszkowatych rozwinięte wzdłuż spękań ciosowych. Oprócz nich występują jednak odcinki (sale) o charakterze zawaliskowym. Na ścianach korytarzy obserwuje się zróżnicowane formy mikrorzeźby powstałe w wyniku selektywnej korozji krasowej. Szczególnie bogate są one w okolicach otworu nr 5.
Dno większości korytarzy przykrywa czarny lub ciemnoszary muł, tworzący jednak prawdopodobnie jedynie cienki płat na podłożu gipsów. Miejscami, zwłaszcza na płytach skalnych w salkach, odsłania się skalne dno. Przy otworze nr 5 występuje gruz skalny.
Wiosną i wczesnym latem znaczne fragmenty jaskini zalane są wodą, zaś otwory nr 1, 2, 3 i 4 są niedostępne, położone (częściowo) poniżej zwierciadła wody okresowego jeziorka tworzącego się u podnóża ściany skalnej. Niewielkie kałuże utrzymują się również jesienią w dnie korytarza pomiędzy Salą na Płytach a otworem nr 5.
Większa część jaskini jest mroczna, jednak znaczna ilość otworów i proste odcinki korytarzy powodują, że światło dzienne sięga stosunkowo głęboko. Całkowicie ciemny (pozbawiony poświaty) jest w ciągu głównym jaskini odcinek w okolicy Sali na Płytach, a także większość bocznych korytarzy.
W jaskini stwierdzono ślady pobytu (w tym odchody) drapieżników (kuny, lisa), a także szkielet prawdopodobnie lisa. Występują również komary, pajęczaki, muszle błotniarki.
Historia
Historia eksploracji
Wnętrze jaskini nie było dotąd opisane w literaturze, jednak “tworzenie się drobnych wydrążeń i jaskiń” w ściance skalnej nad jeziorkami na południe od Broniny obserwował L. Sawicki (1918-19), który już wówczas zwrócił uwagę na podobieństwo tych zjawisk do krasu gipsowego Podola. Brak zniszczeń mikrorzeźby ścian stwierdzany w wielu korytarzach sugeruje, że większa część jaskini nie była - przynajmniej od dłuższego czasu - penetrowana. Jedynie w rejonie najwyższego otworu (5) występują ślady obecności człowieka (śmieci). Otwory jaskini zauważone zostały przez J. Urbana jesienią 1997 r., w trakcie wykonywania waloryzacji Szanieckiego Parku Krajobrazowego.
Historia dokumentacji
Plan opracował J. Urban.