Jaskinia w Jaworzynie w Gorcach

Przez studnię wejściową (2,5 m głębokości) schodzimy do szczeliny rozwiniętej na kierunku NE-SW. Ku północnemu wschodowi prowadzi szczelina (Korytarz Północny) długa na 15 m kończy się zawaliskiem. Początkowo jest ona niska, o szerokości do 0,9 m. Dno opada w dół. Po 5,5 m dno się wyrównuje, ściany w dolnej części są równe (nieco zaburzone ku stropowi). Wysokość zwiększa się do 5 m. Na końcu szczeliny poprzez prożek (1,8 m wysokości) możemy wejść jeszcze do dwóch ciasnych kilkumetrowej długości szczelin.
Ku południowemu zachodowi szczelina (Korytarz Południowy) również kończy się zawaliskiem po 10 m. Dno jest tu płaskie, ściany równe, szerokość dochodzi miejscami do 1,5 m, a przeciętna wysokość wynosi 3 m. Zaraz za studnią szczelinę przegradza mostek skalny. W końcowej części szczelina znacznie się zwęża. Przez ciasną studnię (2,5 m głębokości) możemy zejść ponadto do Partii Bulandy. Są to 3 ciasne położone piętrowo na jednej szczelinie korytarzyki oddzielone studzienkami 1,0 m i 1,2 m głębokości. Na dnie znajduje się 2,0 głębokości studnia oraz zaciskowa szczelina, przez którą można wejść jeszcze do małej trójkątnej salki.
Jaskinia powstała w gruboławicowych piaskowcach magurskich, jest szczeliną dylatacyjną rozwijaną w kierunku rozciągłości warstw (subsekwentnie) i reprezentuje inicjalny etap rozpadu stoku (Margielewski, Urban 2000, 2001). Dno jest pokryte gruzem, miejscami gliną. Na dnie studni wejściowej znajduje się nieco gleby. Jaskinia jest wilgotna, przewiew wyczuwa się tylko w studni wejściowej. Światło sięga kilka metrów od studni. W partiach przyotworowych występują mchy, wątrobowce, paprocie (Kowalski 1954). Fauny nie zaobserwowano.

Jaskinia jest znana ludności miejscowej. Prawdopodobnie Zbójeckiej Jamy dotyczą wzmianki Goszczyńskiego (1853, 1911). Wzmiankowana również wielokrotnie przez K. Sosnowskiego (1912, 1914, 1926, 1930). O jej niedostępności, ciasnocie i ukrywających się tam niegdyś zbójnikach pisze również Z. Stieber (1924). Krótki opis jaskini podał S. Borkowski (1939).

Opis inwentarzowy i plan jaskini opublikował w 1954 r. K. Kowalski, który materiały dokumentacyjne zebrał dnia 18 lutego 1951 r. W dniu 9 sierpnia 2003 r. A. Kapturkiewicz A. Szebla, B. Szatkowski, M. Dudzik oraz T. Mleczek (Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki) odkryli nowe Partie Bulandy oraz wykonali nowe pomiary całej jaskini (Działalność inwentaryzacyjna Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki 2005, Mleczek 2005e). Pomiary wykonano używając busoli geologicznej Freiberg i taśmy parcianej. Dane zaktualizował T. Mleczek w 2009 r.
Plan opracował T. Mleczek.

[Goszczyński S.] 1853 (wzmianka o jaskini koło Turnisk); Goszczyński S. 1853 (wzmianka o jaskini koło Turnisk); Sosnowski K. 1912 (wzmianka); Sosnowski K. 1914 (wzmianka); Stieber Z. 1924 (lokalizacja, podania); Sosnowski K. 1926 (notatka, błędne informacje o wodzie w jaskini); Sosnowski K. 1930 (powtórzenie uprzednich danych); Fleszarowa-Danysz R. 1933 (w spisie jaskiń Polski); Stieber Z. 1934 (wzmianka, lokalizacja); Flizak, S. 1936 (wzmianka o połączeniu z Mogielicą, krótki opis, podanie); Malicki, T. 1938 (podania); Borkowski S. 1939 (krótki opis); Krygowski W. 1951 (wzmianka o podziemnym przejściu na Mogielicę); Kowalski K. 1954 (plan i opis inwentarzowy); Nyka J. 1957 (wzmianka); Goszczyński S. (wzmianka o jaskini koło Turnisk); Gorce 1959 (lokalizacja na mapie); Krygowski W. 1965 (wzmianka o podziemnym przejściu na Mogielicę); Nyka J. 1959 (opis jaskini, lokalizacja); Gorce 1965 (lokalizacja na mapie); Nyka J. 1965 (opis jaskini, lokalizacja); Beskid Wyspowy 1968 (lokalizacja na mapie); Nyka J. 1968a (wzmianka, legendy); Nyka J. 1968b (wzmianka, legendy); Nyka J. 1968c (wzmianka, legendy); Nyka J. 1968d (wzmianka, legendy); Nowalnicki T. 1970 (przypuszczenie o tożsamości jaskini wzmiankowanej przez Goszczyńskiego ze Zbójecką Jamą z błędną nazwą Zbójnicka Jaskinia); Gorce 1971 (lokalizacja na mapie); Beskid Wyspowy 1974 (lokalizacja na mapie); Nyka J. 1974 (opis jaskini, lokalizacja); Nowalnicki T. 1975; (wzmianka podobieństwie genezy jeziorka na Zbójeckim Placu i Zbójeckiej Jamy); Gorce 1977 (lokalizacja na mapie); Gorce 1980 (lokalizacja na mapie); Beskid Wyspowy 1982 (lokalizacja na mapie); Klassek G. 1982 (wiadomość o zinwentaryzowaniu przez Kowalskiego); Szelerewicz M. 1982 (lokalizacja na mapie); Wyznakiewicz J. 1982 (lokalizacja na mapie); Gorce 1986 (lokalizacja na mapie); Klassek G. 1985 (wzmianka); Dobija A., Krzmień M.P. 1987 (wzmianka); Gorce 1989 (lokalizacja na mapie); Komorowski W. 1989 (wzmianka, podania); Wyznakiewicz J. 1989 (wzmianka, podania); Klassek G. 1990b (w wykazie jaskiń i schronisk), Matuszczyk A. 1992 (wzmianka, legendy); Beskid Wyspowy 1993 (lokalizacja na mapie); Gorce 1995 (lokalizacja na mapie); Gorczański Park Narodowy 1995 (wzmianka, lokalizacja na mapie); Loch J. 1997 (wzmianka); Matuszczyk A. 1992 (wzmianka, legendy); Jaskinie Polskich Karpat fliszowych 1997b (plan i opis inwentarzowy); Wiśniewski W.W. 1997b (wzmianka); Wiśniewski W.W. 1998d (lokalizacja, szczegółowy opis, plan); Wiśniewski W.W. 1998e (lokalizacja, szczegółowy opis, plan); Margielewski W., Urban J. 2000 (plan, geneza); Margielewski W., Urban J. 2001 (geneza); Gorce 2002 (wzmianka, lokalizacja na mapie); Gorce 2003. (wzmianka, lokalizacja na mapie); Mleczek T. 2003e (nowe partie, nowy plan jaskini, fotografie otworu, Korytarza Południowego i Partii Bulandy); Gorce 2004. (wzmianka, lokalizacja na mapie); Gorce. Przewodnik dla prawdziwego turysty 2004 (opis dojścia, krótki opis); Działalność inwentaryzacyjna Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki 2005 (nowe partie, wzrost długości); Gorce 2005 (wzmianka, lokalizacja na mapie); Gorczański Park Narodowy 2005 (lokalizacja na mapie); Gorce 2006 (wzmianka, lokalizacja na mapie); Kapturkiewicz A. 2006a (ujęta w spisie najdłuższych jaskiń rejonów Karpat Fliszowych); Gorce 2009 (wzmianka, lokalizacja na mapie).

(brak informacji o źródłach)

Jerzy Grodzicki

Grzegorz Klassek | Tomasz Mleczek