Jaskinia na Wierzchowinie I

 Przez okazały otwór stromo schodzimy do korytarza ( wysokość do 3 m, szerokość do 1,5 m) prowadzącego na SE. Na przeciw otworu wejściowego znajduje się ciasna szczelina długości około 2.5 m. Po około 8 m (za 2 progami wysokości 1,0 m) główny korytarz załamuje się na SW, po czym znów skręca na SE. Stąd zaciskową (Z2) studzienką (2,5 m głębokości) schodzimy do ciasnej szczeliny długości około 6 m. Na końcu wspomnianej szczeliny znajduje się 3 m wysokości kominek.

 Jaskinia osuwiskowa, powstała w piaskowcach cergowskich. Dno pokryte jest szczątkami roślinnymi i rumoszem, w końcowym korytarzu również glina.

 Jaskinia jest dość wilgotna. Posiada mikroklimat dynamiczny, w ciągu roku utrzymuje się w niej stała temperatura. W końcowych partiach występują zniszczone polewy naciekowe i stalaktyty. Do załamania korytarza jest oświetlona światłem dziennym. Stwierdzono występowanie pająków i motyli. A. Krzanowski (1951) znalazł hibernującego gacka brunatnego (Plecotus auritus), K. Kowalski (1954) widział podkowca małego (Rhinolophus hipposideros), natomiast podczas zimowych kontroli jaskini w latach 1993-1997 stwierdzono nocki duże (Myotis myotis) oraz gacki brunatne (Plecotus auritus). Przy otworze rosną obficie mchy, a nieco dalej porosty.

Jaskinię po raz pierwszy wymienia A. Krzanowski (1952), ale wcześniej była znana miejscowej ludności przynajmniej od 1908 r. (o czym świadczą napisy na ścianach). A. Krzanowski o jej istnieniu dowiaduje się od miejscowego księdza J. Nosala (Wiśniewski 1996e). Być może tej jaskini dotyczy wzmianka z opisu kościołów dekanatu krośnieńskiego (1676 r.), a którą cytuje w 1898 r. W. Sarna. O jaskiniach w Cergowej wspominają też (kilkakrotnie - po raz pierwszy w 1736 r.) Gabriel Rzączyński oraz Bogusz Z. Stęczyński w wydanej we Lwowie w 1847 r. książce „Okolice Galicyi” oraz w dwóch rękopisach z 1868 r. i 1870 r. Ludność miejscowa stosuje nazwę Jaskinia na Kopaninie. W 2002 r. jaskinia posiadała krótkotrwałe połączenie Przełazem Borovička z sąsiednią Jaskinią na Wierzchowinie II (Mleczek 2002a, 2002b, 2003c; Klassek, Mleczek 2002; Działalność inwentaryzacyjna Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki 2005) uzyskując długość 45 m.

Zinwentaryzowana została 6 maja 1953 r. przez K. Kowalskiego (partie do zacisku), pod nazwą Jaskinia na Wierzchowinie I (Kowalski 1954).  W lutym 1984 r. W. Michalski (KTJ-S Bielsko-Biała) zinwentaryzował partie za zaciskiem. 28 stycznia 1993 r. T. Mleczek i B. Szatkowski (Speleoklub Dębicki) zinwentaryzowali odkopany korytarzyk koło otworu wejściowego oraz wykonali pomiary całej jaskini, używając busoli geologicznej Freiberg i taśmy parcianej.Dane zaktualizował T. Mleczek w 2009 r.
Plan opracował T. Mleczek.

Rzączyński G. 1736 (wzmianka o jaskiniach w Cergowej); Stęczyński B.Z. 1847 (wzmianka o jaskiniach w Cergowej); Stęczyński B.Z. 1868 (wzmianka o jaskiniach w Cergowej); Stęczyński B.Z. 1870 (wzmianka o jaskiniach w Cergowej); Sarna, W. 1898 (wzmianka o jaskiniach w Cergowej); Krzanowski A. 1951 (wzmianka); Kowalski K. 1954 (opis inwentarzowy, plan); Krygowski W. 1969 (opis położenia); Krygowski W. 1972 (wzmianka); Janiga S. 1974 (geneza); Kolberg O. 1974 (legendy); Beskid Niski i Pogórze 1979 (ogólna lokalizacja na mapie); Okoń M. 1987 (opis położenia); Klassek G. 1990b (opis nowych partii, plan, ujęta w wykazie jaskiń i schronisk podskalnych Beskidów i Pogórza Karpackiego); Darmochwał T. 1992 (wzmianka);Krukar W. 1993 (lokalizacja na mapie); Wiśniewski W.W. 1992 (historia poznania); Mleczek T. i in. 1994 (nietoperze); Gorlice 1995 (błędna lokalizacja na mapie); Klassek G. 1995 (ujęta w wykazie jaskiń i schronisk podskalnych Beskidów i Pogórza); Kubit R. 1996d (wzmianka); Mleczek T. 1996g (nietoperze); Mleczek T. 1996h (nietoperze); Wiśniewski W.W. 1996c (historia poznania); Wiśniewski W.W. 1996e (ujęta w wykazie jaskiń Beskidu Niskiego autorstwa T. Mleczka, lokalizacja na mapie autorstwa T. Mleczka, historia poznania); Magurski Park Narodowy 1997 (ogólna lokalizacja na mapie); Jaskinie Polskich Karpat fliszowych 1998 (plan i opis inwentarzowy); Wiśniewski W.W. 1998a (wzmianki o jaskiniach Cergowej w pracach Rzączyńskiego); Wiśniewski W.W. 1998c (wzmianki o jaskiniach Cergowej w pracach Stęczyńskiego); Wiśniewski W.W. 1998f (najstarsza wzmianka o jaskiniach Cergowej); Wiśniewski W.W. 1998g (najstarsza wzmianka o jaskiniach Cergowej); Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty 1999 (opis dojścia, krótki opis jaskini, lokalizacja na mapie); Krukar W. 2000 (lokalizacja na mapie); Luboński P. (red.) 1999 (opis dojścia, krótki opis jaskini, lokalizacja na mapie); Subik P. 2000 (wzmianka, napisy); Marszałek E. 2001 (wzmianka, fotografia, legendy); Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty 2002 (opis dojścia, krótki opis jaskini, lokalizacja na mapie); Klassek G., Mleczek T. 2002 (połączenie z Jaskinią na Wierzchowinie II); Mleczek T. 2002a (połączenie z Jaskinią na Wierzchowinie II), Mleczek T. 2002b (połączenie z Jaskinią na Wierzchowinie II, krótki opis, lokalizacja na mapie); Marszałek E. 2003 (wzmianka, legendy, fotografia korytarza); Mleczek T. 2003c (zawalenie połączenia z Jaskinią na Wierzchowinie II); Węgiel A., Szkudlarek R., Gottfried T. 2004 (nietoperze); Beskid Niski 2005 (ogólna lokalizacja na mapie); Działalność inwentaryzacyjna Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki 2005 (połączenie z Jaskinią na Wierzchowinie II); Beskid Niski. Przewodnik dla prawdziwego turysty 2007 (opis dojścia, krótki opis jaskini, lokalizacja na mapie).

(brak informacji o źródłach)

Jerzy Grodzicki

Tomasz Mleczek