System Jaskiń Srockich

System Srockich Jaskiń składa się z trzech połączonych ze sobą obiektów: Schroniska w Srocku II, Jaskini Sosnowieckiej w Srocku i Jaskini Kowalskiego w Srocku.

1. Schronisko w Srocku II.

Otwór schroniska jest trójkątny, o szerokości 1,5 m i wysokości 1 m. Za nim prosty 8-metrowy korytarzyk. Jest on dość niski; ma 0,5-1,0 m wysokości oraz zmienną, w granicach od 1,5 do 2,5 m, szerokość. Ściany są myte, w niektórych miejscach zdobne zwietrzałymi grzybkami. W końcowej części, za zwężeniem, znajduje się mała salka, w której jest niewielki zbiorniczek stałej wody. Schronisko to, poprzez wspólny okap oraz krótki, przekopany korytarzyk, łączy się z Jaskinią Sosnowiecką w Srocku.

Namulisko jest bardzo obfite, próchnicze, w wielu miejscach rozkopane przez lisy. Schronisko jest prawie w całości rozświetlone dziennym światłem, jedynie w końcowej komórce posiada stabilny mikroklimat jaskiniowy.

Otwór jest trójkątny, o szerokości 2 m i wysokości 1,4 m. Za nim korytarz rozszerza się do rozmiarów salki, szerokiej na 5 m i wysokiej na 2,5 m. Jej prawa część jest pokryta dużymi blokami skalnymi, pod którymi widać prowadzące w dół prześwity. Namulisko jest tutaj bardzo obfite, próchnicze. Dalej spąg jest nierówny, rozkopany, tworzy pryzmy i doły. Po około 11 m korytarz ten wyprowadza do obszernej choć niskiej salki. Ma także rozkopane dno. Z tego miejsca odchodzą bardzo niskie, szczelinowate korytarze, w niektórych miejscach po strop zasypane próchnicowo-ilastym namuliskiem. Jeden z nich, rozdzielony filarkiem na dwie części, prowadzi na południe i po około 15 m wyprowadza do Jaskini Kowalskiego w Srocku.

Ściany korytarzy są ogładzone, lecz pozbawione nacieków. Jedynie na stropie najwyższej części salki występuje kożuchowate mleko wapienne. Obfite namulisko w części wstępnej jest próchnicze, w głębi ilasto-próchnicze. Światło sięga do salki. W głębi panuje mikroklimat stabilny, jaskiniowy. Woda nie występuje. Obiekt jest zamieszkały przez lisy.

    Jaskinia posiada cztery połączenia z powierzchnią. Główny, północno-zachodni otwór jest na początku otwartym od góry chodnikiem, dopiero po 4 m pojawia się strop. W tym miejscu ma on kształt zakrzywionego trójkąta, o szerokości 3 m i wysokości 1,8 m. Po 7 m od głównego korytarza odchodzi w bok bardzo wąska szczelina, wychodząca na zewnątrz drugim otworem o szerokości 0,6 m i wysokości 3,5 m. Nieco dalej, po 13 m, korytarz jest zamknięty blokami skalnymi, tworzącymi 1-metrowy próg. Znajduje się tutaj kolejne połączenie z powierzchnią, w postaci ciasnej, nieregularnej rozpadliny pomiędzy wantami. Za rozpadliną korytarz kontynuuje się w tym samym kierunku i kończy w małej salce (1,5x5 m), rozdzielonej kamieniem i metrowym prożkiem na dwie części. W jej stropie znajduje się niedostępne połączenie z powierzchnią.

    Jaskinia jest utworzona w wapieniach jurajskich przez jeden prosty korytarz, zbudowany na kontakcie dwóch olbrzymich bloków skalnych. Jego ściany są zasadniczo ogładzone, ale pokryte drobnymi jamkami korozyjnymi. Nacieków brak, z wyjątkiem sporadycznie występujących grzybków. Namulisko w całej jaskini jest próchnicowe, o dużej miąższości, w wielu miejscach rozkopane przez lisy.

    Światło dzienne w postaci rozproszonej sięga do końcowych partii jaskini, dzięki licznym połączeniom z powierzchnią. Mikroklimat jest dynamiczny - jaskinia w znacznej części wymarza. Jest zamieszkała przez lisy oraz stanowi miejsce zimowania trogloksenicznych owadów (Scoliopteryx libatrix) i pająków (Meta sp.).

Wszystkie obiekty składające się na System Srockich Jaskiń były wzmiankowane w literaturze. Jaskinia Kowalskiego w Srocku była opisana przez Kowalskiego w roku 1948 jako „Schronisko w Srocku koło Częstochowy I”, pod numerem 503 oraz wymieniana przez Szelerewicza i Górnego (1986). Pozostałe zostały podane przez Zygmunta w 2003 r. Połączenie między tymi obiektami zostało przekopane w czerwcu 2004 r. przez P. Borkowskiego i N. Sznobera.

Materiały dokumentacyjne Schroniska w Srocku I zebrali J. Zygmunt i M. Miedziński w dniu 4 lutego 2000 r. Pomiary i plan Jaskini Sosnowieckiej w Srocku wykonali w 1999 r. A. Padewski i A. Ślęzak. Opracowali także jej plan. Materiały dokumentacyjne Jaskini Kowalskiego w Srocku zebrali J. Zygmunt i M. Miedziński w dniu 4 lutego 2000 r. W 2004 r. System Srockich Jaskiń został opisany przez Sznobera pod nazwą „Jaskini Walpurgii”. Został też opublikowany jej plan, autorstwa Sznobera. Dane zaktualizował J. Zygmunt w 2009 r.
Aktualny plan obiektu opracował J. Zygmunt, na podstawie analizy wszystkich dostępnych w/w pomiarów.

Kowalski K. 1951 (opis, plan); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (wykaz); Zygmunt J. 2003 (wykaz jaskiń).

Zygmunt J. i in. 2000 (dokumentacja).

Jerzy Grodzicki

Jerzy Zygmunt