Kawerna Winnica II

Kawernę tworzy system korytarzy i sal odchodzących na boki od głównego korytarza. Doprowadzają one do kolejnych otworów (oznaczonych na szkicu 1‑5) z których jedynie dwa (3 i 5) są drożne. Do środka wchodzimy otworem 3. Za nim korytarz stromo opada. Wypełnia go woda, a odległość pomiędzy lustrem wody a stropem wynosi ok. 1 m. Początkowy odcinek jest obetonowany, dalej skalny. Po ok. 8 metrach korytarz doprowadza do komory długości 12 metrów i szerokości do 2,5 metra. Końcowy fragment komory wypełniony jest już wodą po strop, a dalsze korytarze i sale kawerny są całkowicie zalane. Jedynie w niektórych miejscach pod stropem znajdują się „bąble” powietrza.

Z końca sali prowadzą dwa odgałęzienia; jedno to wąski korytarz w kierunku południowym, który doprowadza do zawalonego otworu (4). Na powierzchni wypływa stąd woda.

Drugie odgałęzienie tworzy wąski korytarz prowadzący w kierunku północno‑wschodnim. Jego długość przekracza 100 m. Na całej długości ma szerokość nie większą niż 1,5 m, a wysokość do 2 m. Poruszając się nim w kierunku północnym, po przebyciu ok. 20 m, po lewej (zachodniej) stronie znajduje się komora o długości ok. 20 m, zamknięta w części końcowej zawaliskiem. Z jej końca prowadził przypuszczalnie tunel do zasypanego otworu (2). Nieco dalej po prawej stronie znajduje się kolejna sala o podobnych wymiarach i tunel, który wyprowadza na powierzchnię ciasnym otworem (5). Po przebyciu kolejnych 30 m, po lewej stronie znajduje się następna komora. Na jej końcu tunel, po kilku metrach zamknięty zawaliskiem. Prowadzi on w kierunku zasypanego otworu (1). Poruszając się dalej głównym korytarzem po 30 m docieramy do okrągłej komory o średnicy ok. 6 m. Jej wysokość wynosi ok. 7 m, wypełniona jest ona wodą o głębokości ok. 1,7 ‑ 2 m. Komora ma strop drewniany. Na dnie, w wodzie leży sterta desek. Za tą komorą korytarz prowadzi dalej, ma on ok. 40 m długości i kończy się zawaliskiem.

Kawerna została wykuta w wapieniach górnej jury (oksford). Korytarze podziemi jedynie przy otworach zabezpieczone są obetonowaniem. Na niewielkich fragmenty obudowane zostały cegłą. Niewielki naturalny fragment krasowego korytarza znajduje się w głównym tunelu na odcinku pomiędzy salami prowadzącymi do otworów 1 i 5. Jest to szczelina o przekroju soczewki przebiegająca w stropie tunelu.

Fort Winnica powstał w roku 1898, powstanie kawerny, która stanowi jeden z elementów tego dzieła obronnego, należy ściśle wiązać z tą datą. Nie znane są dalsze losy podziemi, można sądzić, że zasypanie otworów spowodowało zniszczenie systemu odwodnienia i zatopienie kawerny. W maju 1985 roku, prace prowadzone przez Studenckie Koło Naukowe „Architectura Militaris” przy Politechnice Krakowskiej, doprowadziły do odkopania otworu (5), wtedy też nurkował w niej Artur Frączyk, który z tego otworu dotarł do skrzyżowania z głównym tunelem i pozostawił kartkę z notatką o tym wydarzeniu. Otwór oznaczony 3, został odkopany w roku 1997 przez P. Ostrowskiego, który dotarł do częściowo zatopionej komory; rok później została ona już w całości przepłynięta przez M. Tomaszka i P. Mikołajczyka. Plan terenu opracowali M. Mrozek i P. Ostrowski (10.1997 r.)

Dokumentację sporządził Piotr Gruszkowski (11.1999 r.). Dane zaktualizował w 2009 r. M. Szelerewicz.
Szkic przebiegu podziemi opracował P. Gruszkowski.

Brzoskwinia W. 1997 (wzmianka, mapka terenu); Ostrowski P. 1997a (opis partii wstępnych, lokalizacja otworów); Słobodzian B. 1999 (lokalizacja otworów na mapie pod nazwą Kawerna IX); Gruszkowski P. 1999 (relacja ustna z nurkowania w podziemiach, szkic).

(brak informacji o źródłach)

Jerzy Grodzicki

Mariusz Szelerewicz