Jaskinia pod Bramą w Jastrzębniku

Brama skalna jest pozostałością po dawnych korytarzach jaskiniowych. Ma ona wymiary 2x1,5 m, Bezpośrednio pod bramą opada w dół 5-metrowa ścianka, w efektowny sposób sprowadzająca do dna leja, tuż obok wejścia (1) do głównej komory groty. Naprzeciw niego, także w leju ale nieco wyżej i w kierunku wschodnim, znajduje się wejście (2) do komory bocznej. Ma ona wymiary 4x5 m. i wysokość sięgającą 2,5 metrów. Jest oświetlona światłem rozproszonym. Z salki odchodzą dwie odnogi: ku wschodowi mały korytarzyk z dobrze zachowanymi naciekami (misa martwicowa, naciek języczkowy, polewy), na północ opadający w dół ślepy korytarzyk, prawdopodobnie w całości wykopany. Namulisko tej części groty jest ilasto-gliniaste z wapiennym gruzem.

Sala główna zaczyna się za otworem pierwszym. Można też dostać się do niej przez dwa ciasne otwory (3, 4), położone w zboczu wzgórza na zachód od Bramy. Jest ona zaskakująco rozległa, o wymiarach około 10x20 m. Sala ta jest pozornie podzielona na dwie części, dzięki sztucznej przegrodzie, jaką stanowi wyniesione nieco do góry namulisko. Wysokość Sali nie jest duża, zawarta w przedziale 1-2,5 m. Ściany oraz strop mają bardzo bogatą rzeźbę krasową, obfitującą w kotły wirowe, małe kominki oraz struktury gąbczasto porowate. W niektórych kominkach zachowały się nacieki, w postaci małych, języczkowych draperii. W pierwszej części strop jest utworzony przez pochylone lustro tektoniczne. W wielu miejscach do wnętrza przenikają korzenie drzew, oblepione martwicą wapienną. Namulisko w Sali jest ilasto-piaszczyste, przemieszane z gruzem, o bardzo grubej (kilka metrów!) miąższości. Było eksploatowane archeologicznie, o czym świadczą wykopki i porzucone narzędzia (np. przetak). Na dnie leży kilka bardzo dużych bloków, odpadłych od stropu oraz pochodzących także z wejściowego leja. W południowej części Sali, po zejściu ze 2-metrowej skarpy po wyeksploatowanym namulisku (sic!), niski korytarzyk prowadzi w kierunku otworu trzeciego (3), którym jest metrowa studzienka. U jej podstawy jest jeszcze niskie i ciasne wejście do ślepego, zakrzywionego w prawo ciągu, o długości około 7 m.

 Niedaleko znajduje się ostatni otwór (4) jaskini, dobrze ukryty wśród wapiennych bloków. Ma on formę niskiego, szczelinowatego trójkąta i prowadzi do niskiego korytarzyka, połączonego z salą główną.

Jaskinia w głębi posiada mikroklimat jaskiniowy, jest ciemna i wilgotna. Prawdopodobnie nie wymarza. Zauważono ślady obecności nietoperzy, w postaci licznych odchodów. Ponadto - typowe troglokseny, jak komary, pająki i inne bezkręgowce. W pobliżu rośnie dorodny las bukowy. Na ściankach leja wejściowego jest dużo mszaków, rosną także storczyki kruszczyki.

Jaskinia, mimo stosunkowo dużych rozmiarów, długo była nieznana. Wiedzieli o niej szpatowcy, którzy prawdopodobnie do lat 50-tych prowadzili eksploatację kalcytu. Świadczą o tym liczne ślady w komorze bocznej. Pierwsza wzmianka o jaskini ukazała się w 1991 r. w publikacji Uniwersytetu Śląskiego. Według M. Wagi i E. Foltyna, „na wzniesieniu położonym w stoku Jastrzębnika znajdują się pozostałości jaskini, w której strop uległ zawaleniu – Jaskini Wisielca (Wisielczej). Obecnie jest to niewielka bramka-tunel wychodząca na kocioł zawaliskiem zasłanym głazami. Jedynie na niższym piętrze zachowała się sala-korytarz z ukrytym wśród skał wejściem. Znaleziono w niej skorupę i naczynia z okresu wpływów kultury prowincjonalnorzymskiej.”

 W 2005 r. po raz pierwszy został opublikowany plan i opis jaskini, wykonany przez Szelerewicza i Górnego. Dla potrzeb inwentarza plan opracował J. Zygmunt, na podstawie pomiarów K. i W. Mazików oraz własnych, wykonanych 11 lipca 2009 r.