Jaskinia Wielkanocna

Studnia, o głębokości 13 m, ma formę kwadratu o bokach ok. 2x1,7 m. Na początkowym odcinku została ona sztucznie poszerzona, o czym świadczą ślady po odwiertach. Są tu również zachowany ślady po wyciągarce, służącej do wydobywania urobku na zewnątrz. W swej środkowej części studnia traci pionowy charakter, zamieniając się w pochylnię. Na ścianach w dolnej części studni występują formy naciekowe (żebra), mocno jednak zerodowane. Tam też są dwa małe boczne korytarzyki (jeden z nich tworzy pętlę wokół bloku skalnego) z licznymi, dobrze zachowanymi naciekami (żebra, nacieki kaskadowe). Poniżej znajduje się komora, dość obszerna - o wymiarach 8x4 m, i wysoka maksymalnie do 2 m. Jej spąg jest całkowicie wypełniony gruzem wapiennym (jedynie w linii spadku ze studni gromadzi się próchnica). Na stropie w dolnej części komory są nacieki, w postaci małych stalaktytów i żeber. Po przeciwnej, północno-wschodniej stronie znajduje się ciasne wejście do małego korytarzyka, w którym również zachowały się nacieki, głównie polewy. W lewej, zachodniej części komory jest niskie, wymagające czołgania przejście do następnej sali.

Po wspięciu się na metrowy, wantowy prożek wychodzi się do największej w jaskini sali końcowej. Ma ona formę owalną, o średnicy około 9 metrów i wysokości ok. 7 m. Całe jej dno zajmuje wielkie i bardzo strome usypisko, utworzone przez zwietrzelinę wapienną, gruz oraz ilaste osady. Prawdopodobnie pochodzi ono z pierwotnego, obecnie niedostępnego otworu jaskini. Pośrednio świadczy o tym pozorna ścianka w najwyższym miejscu sali, utworzona z pozlepianych bloków wapiennych. Z powierzchni przenikają tu korzenie drzew. Usypisko tworzy od strony zachodniej rodzaj wysokiej rampy, podciętej metrowym urwiskiem. W ścianie sali, na wysokości około 3 metrów nad przełazem, są ukryte dwie nyże, z dobrze zachowaną szatą naciekową. Jest to jednak wyjątek, gdyż ściany tej Sali są w dużym stopniu zniszczone, z widocznymi, przełamanymi żyłami kalcytowymi.

We wschodniej części sali jest niskie przejście do bocznej komory. Na uwagę zasługuje w tym miejscu małe boczne okienko między salami, w którym występują pola ryżowe, żebra naciekowe i polewy. Komora ma formę okrągłą, na jej spągu jest namulisko gliniaste, zmieszane z gruzem wapiennym. Poprzez dwa małe prożki opada stąd w dół, w kierunku zachodnim, niski, stopniowo zanikający korytarzyk, również w wielu miejscach ozdobiony naciekami. Szczególnie interesujące są dość duże kongregacje grzybków.

Jaskinia ma ustabilizowany mikroklimat. Chronią się tu troglofilne bezkręgowce, w tym ślimaki pomrowy i motyle Triphosa sp. W okresie zimowym hibernują nietoperze, głównie nocki duże Myotis myotis (1992 r. – 11 os.) oraz sporadycznie podkowce małe, nocki rude i gacki wielkouche.

Jaskinia została odkryta w latach międzywojennych, podczas poszukiwania szpatu. W trakcie późniejszej, podobno bardzo intensywnej eksploatacji, została w dużym stopniu zniszczona. Trudno jednak obecnie określić we wnętrzu jaskini miejsca, w których wydobywano urobek. Jest bardzo prawdopodobne, że także obecna sala końcowa (za przekopem) była obiektem eksploatacji i dopiero później ciasne przejście do niej zostało przysypane. Jaskinia została powtórnie „odkryta” w latach 60-tych XX-go wieku przez grotołazów ze Speleoklubu Częstochowskiego – M. Bednarka i J. Radziejowskiego, w oparciu o informacje uzyskane od miejscowej ludności. Wtedy też, konkretnie w sierpniu 1967 r. M. Bednarek wykonał pierwszy jej plan oraz użył wobec niej nazwy „Jaskinia Psia”. W 1974 r. grotołazi z Zawiercia wykonali przekop do komory końcowej.
Dopiero w 1976 r. została po raz pierwszy wzmiankowana w piśmiennictwie (biuletyn KKS „Meander”), pod aktualną nazwą, przez M. Czepiela.

Pierwszy opis i plan, autorstwa Szelerewicza i Górnego, ukazał się w 1986 r. Weryfikację planu wykonał J. Zygmunt w dniu 27 sierpnia 2009 r.
Plan opracowali M. Szelerewicz i J. Zygmunt.

Czepiel M. 1976 (wzmianka); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (opis, plan); Postawa T, Węgiel A., Zygmunt J. 1994 (obserwacje nietoperzy); Bardziński W., Pawełczyk Wł. 1995 (opis).

(brak informacji o źródłach)

Jerzy Mikuszewski

Jerzy Zygmunt