Jaskinia Trzebniowska

Otwór jaskini ma kształt poziomego prostokąta, o szerokości 9 m i wysokości do 2,5 m. Bezpośrednio za nim znajduje się rozległa komora. Namulisko zostało tutaj w znacznym stopniu usunięte, w związku z czym w środkowej części komory powstało kilkumetrowe obniżenie. W ścianach są widoczne grube, częściowo wyeksploatowane żyły kalcytu. Sala ta, powyżej 2,5-metrowego progu przechodzi w długi na 15 m, wąski korytarz, mający szerokość około 1 m i wysokość do 2,3 m. Kiedyś były tu piękne nacieki, obecnie są one w znacznym stopniu zwietrzałe i ubrudzone. Występują tu m.in. kopulaste wypływy polew, przechodzące dołem w żebra, różne formy nacieku wełnistego a także przesuszone mleko wapienne. W części końcowej korytarz jest zalany polewami i polami ryżowymi, obecnie nieaktywnymi. W ścianach zachowało się kilka odwiertów górniczych po działalności szpatowców. Spąg jest tutaj skalisty, utworzony ze zniszczonych polew naciekowych.

W początkowej części tego korytarza, tuż pod 2,5-metrowym progiem, na poziomie dna, prowadzi w lewo ciasne przejście do bocznego korytarza. Tworzy go duża komora, o długości 12 m i szerokości do 5 m, oraz 10-metrowy komin. Wysokość sali waha się od 1,5 do 4 m. Na stropie występują ładne, choć przeważnie poobijane stalaktyty. Wysoki komin kryje w górnych, trudniej dostępnych częściach, piękne nacieki, wg Kowalskiego (1951) jedne z najpiękniejszych na terenie Wyżyny. Także obecnie formy naciekowe prezentują się tu okazale, choć sporo jest zniszczonych lub okopconych. Na stropie występuje „las stalaktytów”, na ścianach draperie i polewy, żebra z nacieku wełnistego i niżej pola grzybków. Nacieki są aktywne. W końcowej części korytarza, na stropie jest także mleko wapienne. Namulisko jest tu gliniaste, bardzo obfite.

Wstępna część jaskini, w tym cała komora wejściowa, jest widna.

Na skalnych ścianach rosną mchy i interesujące, jasnozielone porosty. Występuje także sporo paproci – zanokcic skalnych Asplenium trichomanes i paprotnic kruchych Cystopteris fragilis. Przed otworem rosną krzewy derenia i dzikiej róży.