Jaskinia Dziewicza

Otwór jaskini otwiera się w leju. W stropie znajduje się szczelina początkowo otwarta od góry. Z dna leja korytarz silnie opada, doprowadzając do salki 4 metrowej wysokości z kotłami wirowymi w stropie. W prawo, na E, otwiera się Studnia z Bączkami o głębokości 5 m, utworzona na szczelinie W-E. Z jej dna, w kierunku E przez prożek 1,5 m przedostajemy się do ciasnej studzienki o głębokości 2,5 m, o ścianach pokrytych grzybkami naciekowymi. Z jej dna w kierunku E biegnie ciasny, 3 metrowy korytarzyk, a ku W odchodzi stromo w dół ciasna rura.
Idąc głównym korytarzem od studni po 4 m w lewo odchodzi szczelinowa studnia 4 metrowej głębokości, o dnie zasłanym blokami wapiennymi. Na jej ścianach występują polewy naciekowe i stalagmity. Na jej górnym poziomie znajduje się rozszerzenie z półką zakończone głęboką szczeliną z przewiewem. Idąc w głąb głównym korytarzem mijamy po
prawej stronie dwie nyże, po 10 m strop obniża się, korytarz prowadzi w górę do owalnej salki o wymiarach 3,5x3,5 m i wysokości 3 m. Jej strop od strony S tworzy brekcja drobnego gruzu wapiennego z ilastym osadem i mlekiem wapiennym. Pod zachodnią ścianą odsłonięto w 2008 r. niszę z bogatą szatą naciekową, następnie zasypaną w obawie przed jej zniszczeniem.
Jaskinia rozwinięta w wapieniach skalistych, gąbkowo-mikrobialnych górnej jury (oksford), powstała w warunkach freatycznych i wadycznych; wewnątrz zachowane są liczne formy erozyjne takie jak kotły i zagłębienia wirowe, drobne koliste kanały i poziome rynny boczne widoczne na ścianach korytarza Prawej Odnogi.
Szata naciekowa w jaskini reprezentowana jest przez kilka generacji nacieków. Najstarsze występują na ścianach w Lewej Odnodze, gdzie na ścianach znajdują się masywne polewy i zniszczone częściowo stalagmity, na dnie studni znajdowała się warstwa około 30 cm miąższości strzaskanych stalaktytów, stalagmitów i polew naciekowych. Jeden z nacieków datowany był metodą radiowęgla C14 na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, wiek warstwy zewnętrznej wynosi 34000± 3100 lat BP. W salce na końcu, w zasypanej aktualnie wnęce znajduje się duża grupa kilkunastocentymetrowych, przyrastających obecnie stalaktytów. Część starszych nacieków pokrywa miejscami plastyczne i skonsolidowane mleko wapienne - z nacieków tych uzyskano wiek 39800 1970 lat BP. W naciekach najmłodszych widoczne są warstwy węgliste związane z pobytem człowieka w jaskini. W ciasnych korytarzach odchodzących z dna Studni pod Bączkami, na ścianach, bardzo liczne są grzybki naciekowe.
Osady namuliska w jaskini są bogate, w znacznej części przemieszane. Już podczas pierwszych wykopalisk Stołyhwo stwierdził ich naruszenie prawdopodobnie przez poszukiwaczy skarbów. Aktualnie w znacznej części jaskini osady namuliska to gruz skalny zmieszany z przemytym lessem i humusem we wstępnej części jaskini. Na dnie studni w lewej odnodze namuliska pod gruzem ze strzaskanych nacieków tworzy rdzawy, ilasty osad. W grudniu 1990 roku na dnie studni w Lewej Odnodze znaleziono czaszkę ludzką i fragmenty ceramiki. Osad węglanowy pokrywający i wypełniający czaszkę datowany jest na 4870 lat BP. W trakcie wydobywania gruzu ze Studni z Bączkami znaleziono kompletną czaszkę dziecka i fragmenty ceramiki. Czaszki są zdeponowane w Muzeum Geologicznym AGH.
Jaskinia jest wewnątrz wilgotna, w ciasnych miejscach wyczuwalny jest silny przewiew. W zimie korytarz wejściowy częściowo wymarza i tworzy się w nim lodowa szata naciekowa.
Widny jest korytarz wejściowy w pochylni i salka na jego końcu.
W otworze rosną glony i paprotniki.
Wewnątrz występują pajęczaki, motyle i komary. W jaskini hibernują nietoperze.

Osady w jaskini przekopywane były przez K. Stołyhwę w 1911 r. Po badaniach Stołyhwy pozostało w jaskini kilkadziesiąt tzw. `bączków@ (niewielkich butelek); zostały one znalezione w odnodze, gdzie aktualnie znajduje się pięciociometrowa studnia.

Jaskinia była znana i odwiedzana od dawna. W 1990 roku A. Wito wraz z A. Górnym i M. Olszewskim odgruzowali studnię w Lewej Odnodze do głębokości 4 m. W 1991 roku A. Górny, Z. Holcer i A. Kurek odgruzowali wnękę przy otworze, odkrywając ciasne korytarze sprowadzające na aktualne dno jaskini. W latach 1997-2001 członkowie Speleoklubu Bielsko-Biała kierowani przez L. Zawieruchę odgruzowali Studnię pod Bączkami, pogłębiając ją do 5 m. Wiosną 2008 roku grotołazi z Krakowa - A. Kurek, M. Golanko i P. Kępek w sali na końcu odkryli wnękę z bogatą szatą naciekową, którą dla bezpieczeństwa zasypali znaczną ilością gruzu. Jaskinia jest często odwiedzana.

Pierwszy plan i opis jaskini sporządził K. Stołychwo (1921), plan i opis inwentarzowy opublikował w 1951 r. K. Kowalski. Aktualną dokumentację sporządził A. Górny (08.2009 r.). Pomiary wykonali A. Górny i M. Szelerewicz (10.2001 r.).
Plan opracował M. Szelerewicz.

Stołyhwo K. 1921 (opis jaskini, plan, opis badań i zabytków); Ciętak Z. 1935 (w spisie jaskiń południowej części Wyżyny Małopolskiej poz. 12, na mapie rozmieszczenia jaskiń); Kowalski K. 1951 (inwentarzowy opis jaskini poz. 143, "Jaskinia Dziewicza" [14.IV.1946 r.], plan); Czepiel M. 1980 (dane morfometryczne, opis dojścia, plan wg S. Janoty [1978]); Sanocka-Wołoszynowa E. 1981 (wymienia z jaskini jeden gatunek kosarzy i 12 gatunków pająków); Szelerewicz M., Górny A. 1986 (inwentarzowy opis jaskini, plan, w pełnym wykazie jaskiń i schronisk Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, poz. II.F.22); Labocha M., Wołoszyn B.W. 1994 (nocek duży Myotis myotis i gacek brunatny Plecotus auritus hibernujące w jaskini); Pazdur A. i in. 1994 (w tabeli wyników datowań nacieków [7 próbek]); Gradziński M. i in. 1998 (przekrój przez polewę (fot.), w tabeli wyników badań wieku radiowęglowego [2 okazy]); Pazdur A. i in. 1999 (5 próbek z jaskini w wykazie datowanych nacieków, krótka informacja o jaskini, znalezieniu w niej czaszki i 1 próbka w zestawieniu wyników datowań próbek z ciemno zabarwionymi laminami); Goc P., i in. 2000 (w tabeli stężenia azotanów w jaskiniach południowej części Wyżyny Krakowskiej); Nowak J., Kozakiewicz K. 2000 (nocek duży Myotis myotis i gacek brunatny Plecotus auritus hibernujące w jaskini); Górny, A. 2001 (szczegółowy opis jaskini, długość 64 m, plan [M., Szelerewicz 2001], plan wg K. Stołyhwy, datowanie nacieków, historia ostatnich odkryć w jaskini, fot. nacieku z wiekiem zaznaczonych warstw); Nowak J., Grzywiński W. 2007 (podkowiec mały Rhinolophus hipposideros, nocek duży Myotis myotis, nocek wąsatek/Brandtta Myotis mystacinus/brandtii, nocek rudy Myotis daubentonii, gacek brunatny Plecotus auritus, mopek Barbastella barbastellus);

(brak informacji o źródłach)

Jerzy Grodzicki

Andrzej Górny